Globaole financiescrisis
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De globaole financiescrisis verwijs nao 'ne globaole ikkenomische crisis, ouch dèks de kredietcrisis en baankecrisis geneump, dee begos in 2007 in de Vereinegde Staote en in Europa veural vaanaof 2008 veulbaor waor. Heer waor oonder mie 't rizzeltaot vaan 'ne speculatief-opgeblaoze hoezermerret ('ne geknapde vasgoodzeipbel) in de Vereinegde Staote; wat zoeväöl wèl zègke tot binne zier korten tied de gemiddelde pries vaan 'n hoes vaan oongebrukelek hoeg nao oongebrukelek lieg góng. Heidoor verlore väöl lui hun kapitaol wat weer veur 'n kèttingreactie zörgde in aander sectore vaan de wereldikkenemie. 9 augustus 2007 weurt besjouwd es d'n aonvaank vaan de financiescrisis umtot op dezen daag de rentetarieve veur financieel lieninge tösse baanke umhoeg sjote. De crisis culmineerde in de ineinstorting vaan de groeten Amerikaanse baank Lehman Brothers op 15 september 2008. De financiescrisis zètte versjèllende len d'r touw aon um 't bestoon vaan groete financieel deensverlieners veileg te stèlle door moyen vaan kapitaolverhoeging vaan groeten umvaank, veurnaomelek door vreemp kapitaol vaan de staot, mer ouch door eige kapitaol. Sommege baanke woorte genationaoliseerd en later geslote. De staotssjöld, die al hoeg waor vaan väöl len, is es rizzeltaot vaan deze crisis nog wijer opgelaope. Veural in de Vereinegde Staote is dat zoe.
In 2009 goof 't d'n Eurocrisis es reactie op de globaole financiescrisis. Dee crisis is groetdeils oontstande door 't feit tot de nui gekoze regering vaan Griekeland, oonder premier Giorgos Papandreou, in oktober 2009 bekind maakde tot de netto nui sjöld in 2009 neet umtrint 6% vaan 't BNP zou zien (zoewie d'n ex-premier Kostas Karamanlis mèt moodwèl verkierd had gezag) meh minimaol d'n dobbele. D'n Eurozone kaom zoe in 'n gevierlek instabiel situatie; zoe erg zelfs tot ummertouw mie stumme in de polletiek opgónge um d'n Euro weer in te wèssele veur de nationaol munte. In 2012 woort 't Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) opgeriech um d'n Eurozone te stabilisere en wanbetaolinge vaan regeringe te veurkoume.
De globaole baankecrisis indegde pas in 2011, wijl d'n Eurocrisis pas bis 'n ind koum in 2014. Angs tot 't weer nui instabiliteit umtrint d'n Euro zal geve is sinds deen tied evels noets mie gans eweg gegaange.