Gebroeker:Steinbach/Fokole

Dit is 'n essay. 't Is mien persoeneleke reflectie, al geit 't evegood edereine op Wikipedia aon.

In 'n aander essay wat iech iejer getik höb sjatde iech 't aontal meugeleke artikele op 18 mieljoen. Iech voont dat nog conservatief, um miejers reies. Nao nog get laanger naodinke moot iech dao toch op trökkoume. Neet tot iech de sjatting moot bijstèlle, meh iech vin 't noe iejer get ruim.

Twie speerpunte vaan mien hendeg rouw sjatting waore de geografie en de kunste. Iech had welins gehuurd tot 't vief mieljoen plaotse gief op eerd. Klein naobersjepkes mètgetèld zal dat wel kloppe. Allemaol 'n artikel, dach iech, en mèt aander dinger (fysische geografie, dus beekskes, bergskes, mere etc.) zalste wel op zès mieljoen artikele koume. Ouch de kunste had iech op zès mieljoen gesjat, mèt de riddenatie tot in zoeget eder plaots wel get beziensweerdegs steit en tot de arsjitectuur daomèt veur 't groetste deil vaan die zès mieljoen kós zörge.

Zoe gemekelek ligk 't evels neet.

'ne Casus: Fokole

Laote v'r us eve verplaotse vaanoet eus eige stad of dörp nao Fokole in Liberia. Boeveur Fokole? Iech rappeleerde miech veur kort dat dörp oet mienen atlas. In en um Fokole waor ins 'n casestudie nao shifting cultivation gedoon, en die woort tot kaart verwèrk in de Bosatlas, editie nommer zoeväöl (50 of 51). Mèt mie langendoorgeheuge is niks mis, dus rappeleerde iech miech pas dee naom weer.

Este googels op 'Fokole', krijgste Google Maps en e paar irrillevante sites (irrillevant umtot ze eder plaots die ze mèt Maps kinne vinde otomatisch verwèrke mèt behölp vaan get generieke data). Dat is oongetwieveld al mie es vieftien jaor geleie, wie Afrika nog koelek op 't Internèt te vinde waor. Daankzij de economische greuj vaan Afrika, entans väöl len op dat continent, is noe in eder geval get via 't nèt te vinde.

Meh daan? Wat veur e dörp is 't? Daan weurt 't lesteger. V'r kinne vasstèlle tot 't in de provincie Bong (en) ligk. 't Distrik is zoe gaw neet te achterhole. Dat zouw nog wel kinne, es iemes in Liberia 'n pepèrre bron gebruuk en op basis daovaan Wikipedia geit bewèrke. Euver de distrikte vaan Bong bestoon op d'n Ingelse Wikipedia artikele, meh die stèllen ech geine reet veur (zuug zelf mer).

En este wèls sjrieve euver 't dörp Fokole? Wat zouwste in zoe'n artikel zètte? In 'n artikel euver dien eige dörp in Nederland of 't Belsj (in mie geval Bunnik in Utrech) höbste vaan alles bij de hand. De kins vinde tot 't dörp in jaor zoe-en-zoe veur 't iers is geneump. De kins get zègke euver de kèrk en aander monuminte, euver de historie, euver de economie. Bij Fokole weurt dat allemaol lesteg.

Ierstens heet Liberia gein lang sjriftraditie. De inheimse volker sjreve neet, dus 't gief gein aw akte boe me d'n awwerdom vaan 't dörp oet kin opmake. De zals 't ouch neet in e beukske vinde. Veur Bunnik kin iech miech bij de bookwinkel in 't dörp e beukske koupe euver de lokaol historie. In Fokole zit dat neet drin. Geine heet dao woersjijnelek de kinnes veur, en 'n gesjreve historie zal 't koelek kinne. In de mieste Afrikaanse len zouwste kinne trökvalle op koloniaol archieve (ofwel in d'n awwe kolonisator, ofwel in 't eige land). Koloniserende len hele in 't gemein wel bij wat in 't oonderworpe land te zien waor, wee dao woende en veural wat dao te hole veel. Liberia is evels noets 'n kolonie gewees - 't is in de negentienden iew gestiech door vrij zwarte Amerikaone en die höbbe dat allezeleve neet toen al zoe groondeg in kaart gebrach.

De provincie Bong heet 'n oontwikkelingsniveau vaan 0,313 (stand 2018) - nog lieg veur Afrikaonse begrippe en zelfs allerlèste in Liberia. Dat beteikent woersjijnelek tot de bevolking nog gooddeils traditioneel leef - wel eve get aanders es aander deile vaan Afrika, boe me al mèt smartphones roondlöp - en tot hei gein beukskes euver de lokaol historie weure verkoch. Ze höbbe wel get aanders aon hunne kop. Es ze al kinne leze - dat kinne ummer mie Afrikaone meh dat is neet euveral eve good gedoon.

Daobij zalste in Fokole woersjijnelek vergeefs nao 'n kèrk of stadhoes zeuke. Op Google Maps liekent 't dörp gans te bestoon oet hötsjes en dat zal wel kloppe. Dat heet neet allein 'n economische rei. Vreuger waore eus veurawwers zjus zoe erm wie noe de Afrikaone. Toch stoont bij us in eder dörp e gotisch kèrkske en dat is get typisch Europees. Veer hawwe vaan kuns. "The Chinese seldom built anything for eternity, anyway, nothing like the cathedrals of Europe," hèt 't bij de New Yorker. Dat gelt veur wel mie deile vaan de wereld. De inwoeners vaan Fokole zien vas wel christelek, meh hun kèrkdeenste weure dinkelek gehawwe in e golfplaote gebuiwke. Gei gebouw watste op Wikipedia zouws besjrieve.

Op d'n Ingelse Wikipedia stoont 'ne link nao e statistisch rapport vaan de Liberiaonse euverheid. Zoewied zien ze natuurlek wel. (Klink dat arrogant? Alloh daan mer.) Meh informatie op dörpsniveau kós iech neet drin oontdèkke. 't Ingste watste kós vinde góng euver distrikte. 't Zouw dus nog welins kinne tot de euverheid dao gein informatie heet vrijgegeve of bijgehawwe euver Fokole of n'importe wat veur dörp op ziech. Dat sjut neet op. Wie mote veer daan oets 'n artikel dreuver sjrieve?

Alloh, dit wouw iech eve kwiet. Iech wèl mer zègke: dit zien de probleme dieste tegekums este de gans wereld geis besjrieve. En 't is actueel ouch. In euze politiek correcten tied goon ummer mie lui insistere tot de sjeef verhajding tösse de westerse wereld en de res vaan de wereld op Wikimedia weurt rechgetrokke. Nobel idee natuurlek (zoonder ironie!), meh iech dink tot 't neet zoe haolbaar is. Meh good, iech zal, hopelek mèt uuch, blieve oetkieke. Tot iech bij leve nog mer 'n artikel euver Fokole maag sjrieve! Steinbach 🦇 (euverlègk) 4 apr 2022 21:35 (CEST)