Frontex

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Frontex-hoofkantoor, de Warsaw Spire, in Warschau

'ne Frontex-officier kiek euver d'n externe sjraom vaan de Europese Unie

't Europees Sjraom- en Köswachagentsjap (vrij vertaold vaan 't Ingels: European Border and Coast Guard Agency), in de volksmoond beter bekènd es Frontex (vaan 't Franse Frontières extérieures, extern sjraome), is 'n Agentsjap vaan de Europese Unie (EU) mèt ziene zetel in Warschau (Pole) en mèt es hoofbuut um de sjraom ("landsgrens") te motte controllere vaan 't Europees Schengengebeed in samewèrking mèt de sjraom- en köswachte vaan de Schengen-lidstaote.

Frontex is nao de stömming vaan 't Europees Parlemint op 5 juli 2016 veraanderd in 'n instituut wat qua buut en karakter hendeg versjèlt vaan de aw Frontex. Frontex woort in 2004 naomelek opgeriech es 't "Europees Agensjap veur 't Management vaan Operationeel Samewèrking aon de Extern Sjraome" en 't had allein 'n co-ordinerende functie in sjraomcontrole. In reactie op de Europese migrantecrisis (2015-2019) kaom de Europees Kemissie, oonder d'n toenmaolege President Jean-Claude Juncker, mèt e veurstèl op 15 december 2015 um 't maondaot vaan Frontex oet te breie en te transformere in 'n vrij oonaofhaankelek instituut wat mie ging lieke op e gecentraliseerde sjraom- en köswach. Nao 'n stömming vaan 't Europees Parlemint woort 't veurstèl mèt 'n zier groete mierderheid gesteund. Vaan rechs nao links stömde veur 't veurstèl naomelek de conservatief-Eurosceptische ECR, de liberaole ALDE, de christendemocratische Europese Volkspartij en de sociaaldemocratische S&D. De nui Sjraomwach woort opgeriech op 6 oktober 2016 bij de sjraom tösse EU-lodstaot Bölgarije en 't land Törkije. Ze woort de juridischen opvolger vaan de aw Frontex en maag dee naom ouch blieve gebruke.

Um d'r veur te zörge tot 't agentsjap zien buut good kin vervölle woort 't budget vaan Frontex laankzaom opgebouwd vaan 't origineel €143 mieljoon veur 2015 nao €238 mieljoon in 2016, €281 mieljoon in 2017 en €322 mieljoon in 2020. 't Personeel vaan allein al 't Warschaus hoofkantoor is gestege vaan 402 lui in 2016 nao 1000 lui in 2020.

Mach vaan Frontex

't Bevelsrech veur materiaol en mansjap

De mach vaan Frontex is vrij uniek veur 'n Europees agentsjap. Frontex steit 't vrij häör eige materiaol aon te sjaffe. Dit is gein nuiegheid veur 'n Europees agentsjap. Wat evels wél nui en uniek is vaan Frontex, is tot dit agentsjap de vrijheid heet um materiaol wat geregistreerd is in 'ne lidstaot (beveurbeeld patrouillesjepe, vleegmachienes), wat normaliter de staotsveendel vaan de betröffende lidstaot mot drage, metein maag opeise. De Schengen-lidstaot is daobij verpliech dit materiaol metein euver te bringe aon Frontex. Heidoor kin Frontex, went nudeg, metein reagere in operaties roontelum d'n externe sjraom. Heineve zien lidstaote verpliech e zeker aontal sjraom- en köswachters gereid te hawwe, zoetot Frontex die wachters metein kin insjakele went nudeg. Ouch hei maag 'ne lidstaot neet tegenin goon.

't Rech um binne te valle

Es 't perbleme gief in 't functionere vaan 't sjraommanagementsysteem vaan 'ne lidstaot en dit is es zoedaoneg geïdentificeerd door Frontex krijg 't Agentsjap automatisch de mach um lidstaote op te rope veur 'n operatie. In noodsitauties, boe-in 't functionere vaan de Schengenzone oonder risico steit, maag 't Agentsjap instappe um d'r veur te zörge tot actie weurt genomme in de betröffende regio, zelfs al geit de lidstaot dao tegenin.

In de meiste situaties geit 't evels neet um zoe'n extreem situatie, al zaw de migrantecrisis (die häör hoegtepönt véúr de transformatie vaan Frontex mètmaakde) wel es zoe'n situatie weure gezien. Normaliter geit 't um situaties boe-in 'ne lidstaot aon de extern sjraome, dee bezeg is mèt 'n operatie aldao, concludeert tot heer dit neet riechteg kin doen zoonder de hölp vaan Frontex. Frontex zal daan, nao 'n identificering vaan de situatie, de kös- of sjraomwachte vaan lidstaote, gereserveerd veur Frontex, oprope um te interferere, zelfs es die lidstaote dao 't neet dao mèt eins zien. Dit kump d'r dus op neer tot in de meiste situaties 'ne lidstaot aon 'nen externe sjraom de operatie initieert en, in naom vaan Frontex, aander lidstaote 't bevel kriege mèt te doen aon dees operatie.

Polletiek spanninge

't Gief spanning binne de EU, veural aon de kant vaan lidstaote die externe Europese sjraom höbbe die stèlle tot op gein inkel meneer Frontex e bevel zaw mage geve (wie Griekeland, Hongarije, Italië en Pole). Allein 'ne lidstaot zou dat op force vaan die len mage doen. Aander lidstaote, mer ouch 't Europees Parlemint en de Europees Kemissie, vinne zjus tot Frontex gans en al oonaofhaankelek zou motte zien. 't Allewijl systeem vaan Frontex rös daorum veural op 'n compromis tösse die twie kampe, mer 't gief nog väöl spanning roontelum 't oonderwerp.

Nao 'n reeks aon controversies in 2019 en 2020, boe-in bleek tot Frontex-köswachters de minserechte vaan asielzeukers hadde ingeperk, goof 't 'n nui discussie binne 't Europees Parlemint roontelum Frontex. Deze kier góng 't neet um nationalistische critici die stèlde tot Frontex de soevereiniteit vaan lidstaote sjaojde, mer veural progressieve en linkse Europarlemintariërs die stèlde tot Frontex contra de humanistische weerdes vaan de EU ingeit. De ecologistische Greune/EVA en marxistische GUE/NGL waore al in de stömming in 2016 contra Frontex mer noe begoste de sociaal-democrate vaan de S&D ziech ouch ummertouw kritischer te toene.

'n Mierderheid vaan 't Parlemint stömde evels contra e veurstèl vaan de Greune um 't legaol raomwèrk vaan Frontex aon te passe. Wel goof 't Parlemint, en later d'n Europese Raod, touwstömming um 'ne wèrkgróp op te riechte die de humanitaire conditie binne Frontex-operaties kritisch blijf volge. Ouch moch deze wèrkgróp groetdeils geleid weure door linkse oppositie-lede.

Rifferenties

• Ingelstaolege Wikipedia

Zuuch ouch: Asiel in de Europese Unie