Franse tied in de Limburge

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Aan dit artikel weurt de kómmenden tied nog gewirk.
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke.

Dit artikel geit euver de Franse tied in Limburg.

De Franse tied ies de populair benaming van d'n tied, dat de Franse militaire in Nederlands Limburg en in Belsj Limburg verbleve. Dat waor nao de Franse revolutie, tösje ca 1792 en 1815. De ièrsjte inval door de Franse troepe vóng plaats in december 1792 in Remung. Dat woort toen veroverd. In 1793 woort in Mestreech 'ne Franse aanval aafgesjlage meh in 1794 veel 't in Franse heng, same mèt de Maassjtreek.
In 1795 woort 't Departement van Nedermaas opgeriech woa, boete Zitterd (Departement van de Roer) en Voere (Departement Ourthe), de beide Limburge van allewiel deil van oetmaakde. Van 1797 tot 1801 vóng kèrkvervolging plaats. Kèrke woorte gesjlote of es hospitaal, paerdsjtal of magazien ingeriech. Deenste en vieringe gebeurde in 't geheim, o.a. in de mergelgrotte. Kloastersj woorte geconfisceerd of in besjlaag genómme en verkoch. In 1798 vóng de sjlaag bie Hasselt plaats, de zgn boere-oorlog.
Van 1799 tot 1804 waor Napoleon ièrsjte consul.
In 1801 woort 't biesjdóm Luuk en Aoke veur de Maassjtreek opgeriech. Dit waor ouch 't ing van de kèrksjtried.

Effecte van de Franse tied

In de tied van keizer Napoleon (vanaaf 1804) waor d'r groate agrarische bedrievigheid, handel en industrie. Ouch eindigde de Nederlandse republiek en begoes 't Keuninkriek der Nederlanden.
De hieërleke rechte woorte aafgesjaf. Wiejer krege v'r hie 'n gecentraliseerde modern sjtaatsinriechting.

De ièrsjte gróndwèt, 't burgerlik wètbook, de burgelike sjtand, de deenspliech en de sjtandaardmaote en -gewiechte (kilo, maeter, lieter) sjtamme oet dizzen tied.

Ouch 't Keuninklik Instituut van de Weitesjappe, de Keuninklike Bibliotheek en de Nationaal Kuns-Galerie ('t later Rieksmuseum) woorte in daen tied opgeriech.
Napoleon maakde 'n wèt dat wien allein nog mer in Frankriek gemaak moch were. 't Gevolg waor, dat hie de droeveteelt opheel te besjtoon. Pas op 't ing van de 20e ièw ies me hie wir mèt de wienboew begoes.

In januari 1814 woorte de Franse verdreve. De vestinge Mestreech en Venlo ginge euver nao keuning Willem l. De Maassjtreek kaom bie de Nederlande, dat doe oet 't hudige Belsj en Nederland besjtóng.