Federaol Staote vaan Micronesië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Federaol Staote vaan Micronesië
Basisgegaevens
Officieel taal	Ingels, versjèllende inheimse taole officieel bij lieger euverhede
Huidsjtad	Palikir
Sjtaotsvörm	federaol presidentieel rippubliek
Sjtaotshoof	Peter M. Christian
vice-president	Yosiwo P. George
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	702 km² praktisch 0%
Inwoeners – Deechde:	111.000 (2009) 158,1/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Amerikaansen dollar (en rai op Yap) (USD)
Tiedzaone	UTC +10 - 11
Nationale fiesdaag	3 november
Vouksleed	Patriots of Micronesia
Web | Code | Tel.	.fm | FSM | +691

De Federaol Staote vaan Micronesië (officieel (Ingels) Federated States of Micronesia) zien 'n eilandnatie in Oceanië, bestaond oet hoonderde versjèllende eilen georganiseerd in veer staote. De eilen ligke in 'n oetgestrèk oceaongebeed, oostelek vaan Palau, westelek vaan de Marshalleilen, zuielek vaan Guam en noordwestelek vaan Nauru. Hoofstad (of beter hoofplaots) is Palikir (gemeinte Sokehs); groetste stad is evels Weno, dewijl ouch Net en Kitti nog groeter zien. De eilen höbbe oonderling verwante taole en culture en zien deil vaan de groeter regio Micronesië. Daorum verdeent 't gein aonbeveling d'n officiële naom vaan 't land aof te korte tot Micronesië.

Bestuurleke indeiling

De Federaol Staote vaan Micronesië zien verdeild in de veer eponiem staote die ziech concentrere op ein eiland of e grupke eilen en daoboete ouch nog versjèllende klein (dèks oonbewoende) atölkes umvatte. De veur staote zien Chuuk (Truk), Kosrae (Kusaie), Pohnpei (Ponape) en Yap. De naome tösse häökskes zien de verwesterse naome die vreuger (veural veur de oonaofhenkelekheid) gebrukelek waore. Pohnpei gelt min of mie es 'hoofeiland'; dao zien de hoofstad Palikir en de aw hoofstad Kolonia gevesteg. Chuuk heet evels mie inwoeners. Alle veer de staote zien wijer verdeild in gemeintes (municipalities).

Fysische geografie

't Land besteit oet neet minder es 607 eilen en eilendsjes, die me ziech 't bèste zoe kin veurstèlle: 't gief de bekinde veer staote, die of bestoon oet ei groet eiland en e paar satellieteilendsjes, of oet e grupke eilen binne 'n laguun; daoneve gief 't geïsoleerde, kleinder eilen die geinen eige staot vörme. De klein eilen zien dèks atolle, dewijl de veer hoofeilen of -eilandgróppe mie bergechteg vaan karakter zien. Hoegste berg is d'n Totolom op Pohnpei, mèt 791 meter. Wie de naom zeet hure de eilen bij de regio Micronesië, miebepaold bij d'n arsjipel de Caroline. Vaan dees eilandgróp besloon de Federaol Staote 't mierendeil; 't weste evels vèlt oonder Palau. Mèt 702 km² is 't areaol bepaold klein - 't land is 178e zelfstendeg land op de wereld, nao Tonga en veur Singapore - meh 't zieoppervlaak binne de grenze vaan 't land is väöl groeter: zoe'n 2,6 mieljoen km². Alle eilen höbbe e tropisch klimaot mèt vrijwèl constante temperature gans 't jaor, zoe'n 30°C euverdaag en 25°C 's nachs, en väöl rege, in de zomermaond vaan 't Noordelek Haafroond get mie es daoboete.

Cultuur en demografie

Etnische gróppe

Wieväöl etnische gróppe 't gief in de Federaol Staote vaan Micronesië hingk aof vaan wie me rekent. Es me in ach nump tot volker in principe taolgemeinsjappe zien, gief 't 'n klein twinteg volker. Oonder Amerikaans bewind woorte alle inheimse bewoeners es 'NHPI' ('Native Hawaiian/Pacific Islander') aongemerk. Gebrukeleker is allewijl evels um de mies in taol, kuns, materieel cultuur en/of raskinmerke verwante volker in ein etnische gróp same te vatte. Zoe besteit de bevolking oet 48,8% Chuukeze, 24,2% Ponapeeërs, 6,2% Kosraëze, 5,2% Yapeze, 4,5% Boete-Yapeze (op deile vaan deen arsjipel sprik de bevolking gans aander taole); daoneve nog 1,8% Aziaote, 1,5% Polynesiërs, 6,4% aanders en 1,4% oonbekind. Relatief väöl lui höbbe Japans blood, umtot oonder Japans bewind väöl Japanners ziech mèt de inheimse bevolking höbbe vermingk.

De Ponapeeërs, in 't bezunder de inwoeners vaan 't atol Pingelap, zien bekind gewore door 't oongewoen hoeg percentaasj complete kleureblindheid. De Yapeze zien bekind gewore door hun materieel cultuur, boevaan 't zoegenaomp 'steingeld' (rai) deil oetmaak: dikke rón stein (variërend in diameter vaan 'nen decimeter tot mie es twie meter) die es betaolmiddel woorte (en soms nog weure) gebruuk.

Taole

Ethnologue erkint 18 taole in 't land: 't Ingels, 't Ngatik-mansluicreool (gebaseerd op 't Ingels en inderdaod neet door vrouwlui en kinder gebruuk) en 16 inheimse taole, mèt daoneve Chinees en Japans in immigrantegemeinsjappe. Alle inheimse taole zien Austronesisch, meh versjèllende tale hure bij versjèllende gróppe. Dit kin, wie bove al gezag, leech werpe op de etnische samestèlling vaan de bevolking. Um te beginne hure alle Austronesisiche taole vaan 't land ouch nog bij de inger gróppe vaan de Malayo-Polynesische taole (de taole vaan d'n Austronesische diaspora) en de Oceanische taole (de oostelekste gróp). 12 vaan de 16 inheimse taole zien Micronesisch; oetzunderinge zien 't Yapees (wat binne 't Oceanisch 'n westeleke gróp op zien eige vörmp), 't Kapingamarangi en 't Nukuoro (Polynesische taole, dus deil vaan de oostelekste gróp oet de ganse familie), en 't bekans oetgestorve Nuguluwees ('n mingtaol tösse Yapees en Ulithiaons). Binne dees twelf taole gief 't drei families, Trukese taole, Ponapese taole en 't Kosraëes (geïsoleerd binne dees tak). De ierste twie zien inger aonein verwant es de derde. Trukees zien 't eigelek Chuukees, daoneve 't Mortlockees, 't Namonuito, 't Pááfang, 't Puluwatees, 't Satawalees, 't Ulithiaons en 't Woleais, Ponapees zien 't eigelek Pohnpeis, daoneve 't Mokilees en 't Pingalepees. Daoneve höbbe de relatief groete taole Chuukees en Pohnpees ouch versjèllende dialekte.

Op staotniveau weure de veer staotstaole officieel gebruuk, op lendelek niveau is allein 't Ingels officieel.

Religie

De inwoeners vaan de Federaol Staote vaan Micronesië zien euver 't algemein gekeerstend, en door de koloniaol historie vaan de eilen vint zoewel kathelieke es versjèllende protestantse genoetsjappe. Kosrae is zier euverwegend (ca. 95%) protestants, Pohnpei is oongeveer 50-50 verdeild en in Chuuk en Yap zien de kathelieke in 'n klein mierderheid (60% um 40%).

Historie

De Austronesiërs kaome 't gebeed good 4000 jaor geleie in; aon de gesproke taole (zuug bove) vèlt te zien tot dat 't ierste gebäörde op Yap. Op versjèllende eilen vörmde ziech daan voorstedómme, die allein oet euverlievering bekind zien. Neumesweerd is veural de Saudeleurdynastie, die in de Europees middeliewe Pohnpei regeerde en dao häör hoofstad Nan Mandol aonlag, e nètwerk vaan monumentaol kunsmaotege eilen opgebouwd oet groete steine blokke. Vaanaof de zestienden iew kaome Europeaone 't gebeed in; iers de Portugeze, toen de Spanjole, die 't gebeed same mèt de Filipijne opeisde meh neet väöl werk vaan de kolonisatie maakde. Dat gebäörde eigelek pas in de negentienden iew. In 1899 woorte de eilen euvergedoon aon Duitsland, wat ze nao d'n Ierste Wereldoorlog aon Japan mós aofstoon. De Japanners gebruukde de eilen bezunder intensief en vestegde ziech hei mèt doezende. Sókkerreet en versjèllende aander landbouwprodukte woorte ingeveurd. In d'n aonloup nao d'n Twiede Wereldoorlog woorte de eilen good versterk, in 't bezunder de laguun vaan Chuuk. In d'n Oorlog kaom 't hei daan ouch tot hel gevechte, zoewie Operatie Hagelstein, 'n campagne vaan de Amerikaone tege de Japanse vloot. Nao d'n Oorlog woort gans 't deil vaan de Stèl Oceaon wat vreuger oonder Japans bewind had gestande tot Beheersgebeed vaan de Vereinegde Naties oetgerope; de VS naome de rol vaan soeverein oet naom vaan de VN op ziech. Truk, Ponape, Kusaie en Yap woorte dao veer distrikte vaan. In 1979 beslote die same 'n zelfstendege staot te goon vörme, wat de VS accepteerde en wat in 1986 woort geïmplementeerd. De VS bleve verantwoordelek veur de defensie vaan 't land.

Bronne

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie; wijer koume bittekes informatie vaan en:Demographics of the Federated States of Micronesia, en:Geography of the Federated States of Micronesia, en:History of the Federated States of Micronesia en en:Religion in the Federated States of Micronesia.