Eiffeltaore

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Eiffeltaore in Paries

Eiffeltaore

De Eiffeltaore (Frans: la tour Eiffel) is 'ne sjtale taore in de Franse hoofsjtad Paries en is ein van de bekènste bakes in dees sjtad.

Besjrieving

De taore sjteit waereldwied bekènd es ein symbool veur gans Frankriek. Hae woort in de jaore 1887 pes 1889 geboewd ter gelaegeheid van ’t hónderdjaorig jubeleum van de Franse Revelutie en veur de in 1889 te hawwe Waereldtentoansjtèlling in Paries. De stjaole consjtructie is geneump nao ziene boewer, Gustave Eiffel en sjteit aan de gelieknamige Avenue Gustave Eiffel in 't Parc du Champ de Mars, direk aan de revier de Seine. De 10.000 tón zjwaore taore is 300 maeter hoag, mèt de TV-antenne mètgeraekent zelfs 324 maeter hoag. Allewiel fungeert de taore es touriste-attraksie en wirt jaorliks door meë es zös miljoen luuj bezoch. In 2002 woort de 200-miljoenste bezeuker óntvange. Mèt de lif is 't meugelik óm nao de top van de Eiffeltaore te gaon. Vanaaf dit puntj haet me ein uniek oetzich euver Paries. Mèt de trap is de taore allein tot 't tweëde platform veur 't pebliek toegankelik. Informatiepanele gaeve aan welke geboewe te zeen zint vanaaf de Eiffeltaore.

Gesjiedenis

Gustave Eiffel, de boewer van de Eiffeltaore

Boew van dese Eiffeltaore tösje 1887 en 1889

Mèt de boew van de taore woort op 28 jannewarie 1887 begoosj en op 31 mieërt 1889 woort hae door de firma Gustave Eiffel & Cie, veur de aanvank van de waereldtentoansjtèlling opgeleverd. ’t Waas aevel neet Eiffel, mer Stephen Sauvestre de architek, dae de taore in opdrag van de zjwitser Maurice Koechlin in concep óntwórp. Koechlin hej same mèt ziene collega Emile Nouguier 't idee en maakde de eësjte óntwerpe.

De boewkoste van de Eiffeltaore bedroge exak 7.739.401 Francs en 31 centimes en ware daomit óngeveër ein miljoen franc hoager es door Eiffel begroat. In de lètste vief moandj van 't äöpeningsjaor 1889 bezochte aevel 1,9 miljoen luuj de nuuj attractie, zoadat pes ’t eindj van ’t jaor al dreikwart van de totale koosjte waere geïnd. Daomit waas de Eiffeltaore ein winsgaevende óngernumming. In 26 maondj boewde 3.000 metaalwirkersj 18.038 geprefabriceerde óngerdeile same wobiej ze 2,5 miljoen klinknaegel woorte gebroek. Biej de boew dege zich gein óngevalle mèt daojelikke afloup veur, wat raekening hawwend mèt doemalige veiligheidssjtandaard es biezunjer óngewoon waas te betrachte.

Aanvankelik waas d'r nog al wat weersjtand van de Pariese bevolking taenge de boew van de taore, die zaoge 'm mee es ein sjandvlek. Veróntwaardigde kunstenaers neumde 'm tragische sjtraotlantaere en zaoge de duustere febriekssjaorsjtein es 'n ónteëring van de sjtad. In kuns- en literaire kringe vónje acties plaatsj wobiej door väöl deilnummersj vluchsjrifte woorte getekent taenge de boew van de taore. In de res van 't landj koosj me de ophöf in de hoofsjtad graotesdeils neet volge. Allewiel guldj de Eiffeltaore es ein van de sjoanste veurbeelde van architektuur in de waereld en groate deile van de Pariese bevolking neume 'm intösje de iezere dame.

Van 1889 pes 1930 waas de taore 't haogste boewwerk in de waereld. In 1889 losde hae hiejin 't Washington Monemènt (169,3 maeter) aaf. Hae woort in 1930 door 't Chrysler Building (319 maeter) in New York euvertróffe, dae op zien beurt ein jaor later in 1931 weer woort aafgelos door Empire State Building (449 maeter, tot ’t daak 381 maeter). In 1958 verloor de Eiffeltaore ouch 't predikaat hoagste taore van de waereld aan de 332 maeter hoage Tokyo Tower, dae ein naogenóg gelieke boewwieze hej.

Oarsjprunkelik hej Eiffel allein mer ein vergunning óm de taore veur twintig jaor te laote sjtaon. Hae zouw in 1909 weer waere aafgebraoke. Wiej hae aevel door zien heuëgde es heël waerdevol in de waereld deeg veurkómme en hae daodoor ouch good bruukbaar waas veur de communicatie en de eësjte transatlantische radioverbènjinge in de nuuj eeuw meugelik maakde, woort besjlaote óm 'm te laote sjtaon.

Trivia

Blikseminsjlaag op 3 juni 1902, 21:20 oer

• De Eiffeltaore is regelmatig gebruuk es object veur zelfmaord. Pes noe toe höbbe zich óngeveër 400 luuj vanaaf de taore nao beneje gesjtort. Intösje woorte alle oetgeng en tösjebordesse van hèkwerk veurzeen óm aan de zelfmaorde ein eindj te make.
• Op 22 juli 2003 óntsjtóng brandj door kortsjluting in de sjpits van de taore, direk baove ’t baovesjte bezeukersjpaltform. D'r raakde hiebiej nemes gewóndj en de brandjwaer hej de brandj nao ein oer ónger controle.
• Van tieën pes twelf oer 's aoves gaon de lampe op de Eiffeltaore jeder oer ein paar minute knippere. Dit is veur 't eësj gedaon op Awwejaorsaovend 2000. Ómdat dit sjoan woort gevónje gebeurt dit noe jedere aovend.
• Op 't eèsjte platform bevundj zich ein expezisie euver de Eiffeltaore mèt foto's, sjilderieje en informatie.