Dilse

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Dilsers, es te dit dialek sjpriks.

---

Dilse of Dilze (Nederlands Dilsen) is e dörp in Belsj Limbörg en 'n deilgemeinte vaan Dilse-Stokkem, boe 't de hoofplaots vaan is. 't Dörp ligk noordwestelek vaan Stokkem. De deilgemeinte is 16,35 km² groet; 't aontal inwoeners laog in 2008 op 5.867. Oonder Dilse vèlt ouch 't gehuch Awd-Dilse, wat intösse in de bebouwing vaan 't dörp is vasgegreujd.

Ligking vaan de deilgemeinte Dilse binne de gemeinte Dilse-Stokkem.

Torie vaan de Aw Kèrk.

Kestieël Termotte in Dilse.

Aonzien

De modernen dörpskern oontstoont pas in d'n achtienden iew (zuug oonder); me vint daorum de ajdste monuminte in Awd-Dilse. Neve get boerehäöf geit 't veural um de romaansen torie vaan de Aw Kèrk. De kèrk zelf is in 1912 aofgebroke, wie in (Nui-)Dilse de beogotische Martinuskèrk veerdeg kaom. 't Ajdste gebouw daoboete is Kestieël Termotte, wat in 1725, mesjiens op de plaots vaan 'n aw motte, woort opgetrokke en daonao tösse 't aajd en 't nui dörp in kaom te ligke. 't Heet jaorelaank deens gedoon es raodhoes vaan Dilse. Wijer vint me bij Dilse nog 'ne meuleroomp De Wachter.

Zjus westelek vaan Awd-Dilse löp de Aw Maos, 'nen doeje Maoserm. Tösse de Aw Maos en de huiege Maosbèdding gief 't get natuur.

Historie

De ierste bewoening in de huiege deilgemeinte Dilse waor in 't westelek deil, wat nog zjus in de Kempe ligk en daorum bij hoeg water droeg blijf. Hei zien voondste oet 't mesolithicum tot en mèt d'n iezertied gedoon. Daonao woort de Maoskant minder naat en góng me ouch op de klei woene. In de Romeinsen tied leep hei d'n heerweeg vaan Tóngere nao Nimwege; mesjiens laog hei de stopplaots Feresne.

Dilse weurt veur 't iers geneump in 1062, es Thilesna, in 'n akte boe 't domein, tot daan touw in bezit vaan 't graofsjap Brussel, weurt gegeve aon Adela vaan Leuve. Nao häören doed kump 't dommein aon 't Sintervaoskepittel in Mestreech. 't Deil westelek vaan d'n heerweeg waor iers bezit vaan de graof vaan Gelder, meh kaom in 1253 oonder 't graofsjap Loen en in 1366 oonder 't prinsbisdom Luik. Dees situatie bleef tot 't ind vaan 't Ancien Régime zoe.

In d'n Tachtegjaoregen Oorlog, in 1590, belegerde de Spanjole 't kestiel vaan Stokkem. Heibij staoke ze e deil vaan Dilse in brand, oonder mie de kèrk. In 1723 gaof de prinsbisjop vaan Luik zie deil ('t weste dus) in lien aon baron Michel van Rosen, dee 't huieg kestiel leet bouwe. In 1740 euverstruimde de Maos, dee heidoor ziene loup nao 't ooste verlag. Dilse waor noe zien gooj positie in de handel euver 't water kwiet, al heet me de doej Maostak nog wel jaorelaank es have gebruuk. De bewoeners gónge ziech mie op de landbouw touwlègke en 't zwuurtepunt vaan 't dörp verplaotsde ziech nao 't weste. In 1813, in de Fransen tied, kaom de steinweeg veerdeg dee noe d'n N78 is. Heer vervóng d'n awwe heerweeg, dee bij Dilse trouwens neet zoe gek wied vaan de nuie steinweeg aof ligk.

In 1970 woorte de toen opgelufde gemeintes Ieële, Lanker, Roeëtem en Stokkem aon Dilse touwgeveug. Die fusiegemeinte woort in 1987 umgeduip in Dilse-Stokkem.

Bron

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.