De Plenkert

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Vuursjteinmien in de blinkende mergelberg in de Plenkert

De Plenkert ies 'n wiek in Valkeberg (centrum) in Zuud-Limburg. Tot 1940 huèrde-n 't bie de gemeinte Houtem. De naam geit truuk nao 't woord blenk of blink, dat aangeuf dat get opvallend (wiet) aafsjtiek. Dat ies de blinkende sjtiele mergelberg, aan ein zie van de Plenkertweeg, dae door de daoveur geboewde hoezer teveursjien kump. De naam zou ouch kènne kómme van de plenk, die euver de breij göt woorte gelag en woa de luuj dan op ginge ziette. Ze zote dan te plenke.

Gesjiedenis en bezeenswaerdighede

Mergel:
De ièrsjte industrie vóng hie plaats in vuursjteinmiene in de mergelberg. Dees miene zint saer 2000 te beziechtige. De gemeintegrot haet 'ne in-/oetgank aan de Plenkert en hie bevingk ziech ouch de Heidegroeve óndergrónds.

In dees buurt bevingk ziech, aan de Geul, op de plaats van 'n veurmalige polfermeule, de noe ouch veurmalige beerbroewerie De Leeuw. Zie hou hie 'n eige waterbrón en watermeule. De productie (van 1886 tot 2005) woort in 2005 verplaats nao 't Belsj. Neve de broewerie liek de veurmalige sjtoumwesjerie van Valkeberg.

Get wiejer, riechting Geulem, zint in 1913 14 replica's van Romeinse catacombe in de mergelberg oetgehouwe. De ingank ies 'n mergele gebuuwke in klassieke sjtiel mèt tympaan. De catacombe zint te beziechtige.

Riechting Boete de Paort, aan de kant van de mergelberg, sjteit 'ne sjtatige villa, in mergel opgetrokke, in klassieke sjtiel: Villa Alpha (1880). Hieneve bevingk ziech 't 15-Februaripleintsje, dat zien naam dank aan de ièrsjte akte woa-in de naam Falchenberch geneump weurt op 15 februari in 1154. Van hie geit 'ne sjtiele trap riechting Polferbösj, Kuurpark en Casino. In de Polferbösj, 'ne hellingbösj dae ziene naam te danke haet aan de veurmalige Polfermeule, woort ouch 'n rotspark aangelag en in 1916 'n opelochtheater oet de mergelberg gehouwe. In de dao-op volgende jaore, tot in de jaore 60 van de 20e ièw, vónge hiè oetveuringe plaats in de vörm van opera's, operettes, toneel en musicals ónder 't beheer van de sjtiechting Valkenburg-Omhoog. Vanaaf de jaore 80 ies 't theater obbenuujts in gebruuk genómme. De ingank van dat Rotspark liek sjuins tegeneuver 't hudige multifunctioneel centrum de Polfermeule (oet 2002). Neve dae entree, mèt twiè weuste mergele pilere en 'n breer mèt waope daotösje, sjteit in de helling de mergele villa Rozenheuvel oet 't begin van de 20e ièw. Boewhièr waor Alphons Diepen, initiatiefnummer van 't Rotspark.

In de Plenkert bevingk ziech ouch 't zoageneump protestants Irene-kèrkske oet 1892. 't Ies opgetrokke in baksjtein, verseerd mèt mergele elemente. D'n tore ies gedèk mèt leie. Achter 't geboew bevingk ziech 'n graafkapel in de mergelberg. In 't kèrkske ies noe 'n restaurant gevestig. De basissjoal van Valkeberg-centrum, de Plenkert geneump, ies geboewd in 1980 ongevaer op de plaats woa daoveur de jóngessjoal sjtóng, kort bie de Geul.

Pierre Cuypers

Alle monumentaal geboewe: villa Alpha (1880), villa Rozenheuvel, Opelochtheater mèt ingankspartie (1916), de Romeinse catacombe (1913) en 't protestants kèrkse (1892) zint óntworpe door arsjitek Pierre Cuypers oet Remung.