Wèk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Wèk(ke) (Vicia) is e plantjegeslech oeten óngerfemielje Papilionoideae vanne roewvogelbloomsfemielje (Leguminosae). 't Geslech kump mit zoeaget 140 saorte veur in gemaesigdje streke van 't naordelik halfróndj en in Zuud-Amerika.
Wèkke zeen kroedechtige plantje, meistes mit renk womit ze naoberige plantje beklumme. De name wèk en Vicia zeen etymologisch verwantj mit 't Letiens wirkwaord viere "wikkele" of "binje". De vröchte zeen peule.
d'n Akkerboean of haofboean (Vicia faba) wuuertj al hieël lang verboedj veure miensjelike consumptie. Ze is de ènsigste aetbaar boean die van netuur veurkump innen Aje Werreld. 'n Aantaal aan wèksaorte, wie voorwèk (Vicia sativa) enne bóntje wèk (Vicia villosa), zeen op väöl plaatsen oppe welt in cultuur es vieëvoor. De plantje binje stikstof oete lóch en zeen daodoor ouch hieël gesjik es greunbemister en veur 't perducere van plantjaerdige kómpós. De zäöj waere dökker gebroek in vogelvoor.
Saorte
bewirkDe volgendje saorte kómme veur in Nederlandj en op 't Belsj.
- Bóntje wèk of zandjwèk (Vicia villosa)
- Bóswèk (Vicia dumetorum)
- Doevewèk of ringelwèk (Vicia hirsuta)
- Ertwèk (Vicia pisiformis)
- Gaele wèk (Vicia lutea)
- Haofboean, akkerboean of paersboean (Vicia faba)
- Hawèk (Vicia lathyroides)
- Hègkewèk (Vicia sepium)
- Heiwèk (Vicia orobus)
- Krejjewèk of vogelwèk (Vicia cracca)
- Linsewèk (Vicia ervilia)
- Mösjewèk (Vicia tetrasperma)
- Prachwèk (Vicia unijuga)
- Stinkendjen of stieve wèk (Vicia tenuifolia)
- Voorwèk (Vicia sativa)
- Wèklinse (Vicia articulata)