Zandjwèk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De zandjwèk, bóntje wèk of zaachte wèk (Vicia villosa) is 'n einjäörige plantj oete roewvogelbloomsfemielje (Leguminosae of Fabaceae). De saort kump veur in gans Europa op boewlandj, langs waeg en op spaordieke. Dökker kump de plantj veur in gruupkes. De plantj klump mit renk via anger plantjen ómhoeag. Zandjwèk is 'ne kruutsbestuver, dae veure bestuving aafhenkelik is van insekte. Zandjwèk liek väöl op krejjewèk, meh de plaat vanne vaan vanne krejjewèk is aeve lank of langer es de nagel. Bieje zandjwèk is dees korter es de nagel.
De plantj wuuertj toet 1,5 m hoeag en is behaordj mit aafstäöndje toet aangedrökdje haor. 't Blaad is gevaerdj en besteit oet zès toet twellef paar aan deilblajer, die toet 6 mm breid, 2 cm lank en lancèt- toet lienlancètvörmig zeen. Anen toep bevindj zich 'nen aldanneet vertakdje rank. De steunblajer zeen halfpielvörmig enne ziejnerve springen anen óngerkantj neet oet.
De zandjwèk bleutj mit lankgesteeldje, zoeaget 6 cm lang bloomstroesse van mei toet augustus. 'n Bloomstroes besteit oet twintjig toet dertig bleumkes die paars toet blawpaars zeen. De zwaerde kónne get leechter zeen gekluuerdj. De plaat vanne vaan is korter es de nagel. De bloom is langer es 1 cm. De bäövelste kelchtenj vanne bloom zeen väöl korter es de euverige kelchtenj.
De zandjwèk druueg 'nen toet 6 cm lange, 1 cm breie, behaordje peul. De pel, die riep broen is, bevatj vief toet tieën duustergekluuerdje, rónj zäöj.
Óngersaorte bewirk
De zandjwèk wuuertj óngersjeien inne volgendje óngersoarte:
- Vicia villosa subsp. villosa (zaachte wèk)
- Vicia villosa subsp. varia (bóntje wèk)
Dees twieë óngersaorten óngersjeie zich vanein op behaoring en bloomskluuere, wobie de bóntje wèk 'n minder toe, aanligkendjer behaoring haet es de zaachte wèk enne blome vanne bóntje wèk zeen korter en ruuedsiger es die vanne zaachte wèk. Ouch kómme väöl tössevörm veur.