Versie op 12 jan 2022 10:40 bewirk Ooswesthoesbes (Euverlèk \| biedrages) Administrators 32.898 bewerkingen https://www.mestreechtertaol.nl/dictionair/mst/meziek ← Gank nao de veurige diff		Versie op 14 jan 2022 00:17 bewirk óngedaon make Steinbach (Euverlèk \| biedrages) Bureaucrate, Administrators 44.575 bewerkingen Geen bewerkingssamenvatting Gank nao de volgende diff →
Tekslien 1: {{dialek\|~~Nuts~~Mestreechs}} '''Meziek''' is 'ne [[kuns]]vörm dee drejt um 't ordene vaan [[geluid]] en 't speul mèt die orde, zoewel minselek geluid (de [[stum]]) es 't geluid vaan [[meziekinstrumint]]e. Vaan alle minseleke kunsvörm is 't ein vaan de algemeinste; zoe good wie alle lui luustere nao meziek, en de groete mierderheid nump op de ein of aander meneer ouch actief draon deil. Minseleke herses zien bezunder good touwgerös op muzikaol competenties; ze kinne wie gein aandere maot veule en melodie hure. Meziek kin mèt aander kunsvörm weure gecombineerd, in 't bezunder mèt [[literatuur]], dewijl aandere, in 't bezunder [[dans]], vaan meziek aofhenkelek zien. '''Muziek''' is e woerd woevan de geacceptierde definities variëre mit de tied, plaatsj en [[kultuur]]. 't Waert besjouwd as 'n [[kuns]], of vorm van vermaak. Vaak waert 't gedefinieerd in contras mit rös of sjpraok. Sommige definities van muziek plaatsjen 't expliciet binne ein kultureel contekst doer muzik te definiëre as wat de luuj acceptiere as muzikaal. ==Definitie== ~~{{dialeksec\|Mestreechs}}~~ 'n Definitie vaan meziek vèlt lesteg te geve. In de mieste gevalle is dat neet rillevant: lui zien 't in 't gemein wel ins of get meziek is of neet. Zoewel vaanoet theoretisch es praktisch ougpunt kin 't evels zin höbbe meziek te definiëre. 't Gief sumpelweg te väöl definities vaan meziek veur mèt e neutraal antwoord te koume. De definitie versjèlt per cultuur, per tied en zelfs per persoen. Conflicte euver de grenze vaan meziek vinde beveurbeeld plaots in de conteks vaan avant-gardemeziek, die veur oongesjaolde oere zoe vreemp kin klinke tot ze neet es muzikaal herkind weurt. Ouch in meziek vaan ander culture zien zoe conflicte meugelek, zuug heioonder. 't Belaankriekste punt is tot meziek get mèt geluid is. Euver 't algemein stump me ouch (stèlzwiegend) demèt in tot 't 'n [[mins]]eleke activiteit is. Dat zouw dan [[vogelezaank]] en 't geluid vaan [[walvèsechtege]] oetslete. Kump me detouw ''welk'' geluid meziek is, daan weurt 't lesteger. Es 't geit um ''geordend'' geluid, daan zouw dat touwvallege klaanke oetslete, meh beveurbeeld minseleke taol inslete. Me kin daan ouch aofspreke tot meziek geordend geluid is wat geine zuvere beteikenisdreger is. Dat slut neve taol ouch [[morseteike]]s en [[soldaotesignaol]]e oet. Euver dat lèste zouwe sommege 't al oonins kinne zien. Ouch kin me bepaole tot meziek bepaolde illeminte moot höbbe, beveurbeeld melodie en/of [[puls]] (neet allein [[ritme]], wat gesproke taol in tegestèlling tot puls ouch heet). De vraog of get nog meziek is of neet woort dèkser gestèld bij de westerse avant-gardemeziek vaan d'n [[twintegsten iew]]. Lui wie [[John Cage]] en [[Luc Ferrari]] zochte die vraog actief op door composities te make boe-in d'n oetveurende niks deit, of door wèllekäörege achtergroondklaanke op te numme. Ouch aandere meziek oet deen tied brik mèt universeel of bekaans universeel conventies wie melodie, puls en klaankkleur. Dit brach de componis en criticus [[Hans Henkemans]] detouw um dit geine meziek mie te neume meh liever vaan 'soniek' te praote. Lui oet de wereld vaan de Nuie Meziek höbbe dit soort arguminte evels ummer aofgeweze en zien noets oetgesjeid hun werk 'meziek' te neume. == Indeiling meziek == Meziek weurt dèks in diverse soorte verdeild. De indeiling vaan de meziek gief al zjus zoe'n probleme wie de definitie devaan. Hiel dèks is 't lesteg um te zègke bij wat veur genre e stök meziek huurt. De praktijk liert evels tot 't wel zin heet. In versjèllende meziekwerelde gief 't naomelek aander regele, aander norme, aander tradities; me moot die apaart kinne veur meziekgenres good te kinne sjatte. ===Nao cultuur=== Ierstens kin me meziek indeile nao cultuur. Me sprik daan vaan [[westerse meziek]], [[Arabische meziek]], [[Indische meziek]], [[Chinese meziek]] etc. De versjèlle zien hendeg rillevant. Zoe weure in de diverse tradities versjèllende stumminge gebruuk. Dat maak neet allein 't same speule vaan beveurbeeld westerse es Indische instruminte hiel lesteg, 't bestump ouch vaan kinds aof wie me nao meziek luustert. In westerse oere klink d'n Indische meziek jenketeg, perceis door die aander stumming. Ouch is aongetuind tot Wes-Europeaone groete meujte höbbe mèt de volksmeziek vaan de [[Balkan]], boe gecompleceerde maotsoorte wie 7/8 in veurkoume. De versjèllende culture leve evels neet los vaanein. In de modernen tied höbbe tal vaan aw tradities ziech vermingk mèt westerse popmeziek; de groete populariteit vaan zoe'ne meziek tuint tot zoeget gein oonmeugeleke probleme gief. In de Amerika's höbbe [[Wes-Afrikaanse meziek]] en versjèllende Europese tradities ziech zoonder meujte vermingk tot e paar vaan de populairste struiminge vaan d'n twintegsten iew; veural 't samegoon vaan Europese hermenie en Afrikaanse ritmes bleek gei probleem. Dit lievert definitieprobleme op: boe sjeit Afrikaanse meziek oet en begint Europese? Zoe'n probleme weure gemeinelek opgelos door de meziek vaan 'n cultuur wijer te verdeile in meziekstijle (hiel dèks verboonde aon 'n subcultuur). In 't weste höbste zoedoende alderlei soorte [[klassieke meziek]], [[volksmeziek]], [[popmeziek]], [[jazz]] en nog get kleinder genres. Veural de klassieke meziek kin ouch nao tied weure ingedeild. Dit kump umtot deze meziek weurt opgesjreve en dus ouch nog kin weure gemaak es de cultuur boe 'r oet kump al is verdwene. Versjèlle vaan de aard wie me ze tösse culture oonderein vint, weure hei ouch weer rillevant. Zoe stumde me in de barok instruminte aanders es allewijl; naovenant lievert dit ouch weer vraogstökker op bij de oetveuring. ==~~Oersprunk en~~=Nao functie===▼ Los vaan de cultuur boe meziek oet kump, kin me 'm ouch indeile nao functie. De volgende veer categorieë zien gebrukelek: * '''[[Kunsmeziek]]''': meziek gemaak door gelierde en getrainde lui dee veural gemeind is um mèt aondach nao te luustere, mèt e kunszinneg doel; dèks [[l'art pour l'art]]. Vèlt veur e groet deil (neet gans!) same mèt ''gecomponeerde meziek''; zuug ouch [[#Mezieknotatie\|oonder]]. * '''[[Amusemintsmeziek]]''': meziek, in 't gemein gemaak door rillatief gelierde musici meh iejer um te luustereer te plezere. Deze meziek kump pas sinds de negentienden iew veur, es nui categorie tösse kuns- en volksmeziek. Belaankrieke reies veur 't oontstoon devaan waore de opkoms vaan nui media (iers massa-drökpeerse, daan ummer nui geluidsdregers en de radio) en de koms vaan 't [[oteursrech]]. Dit maakde de vercommercialisering aontrèkkelek. * '''[[Volksmeziek]]''': meziek gemaak door oongelierde muzikante, veur e volks pebliek. Dit is zeker de ajdste mezieksoort. * '''[[Touwgepasde meziek]]''' of '''gebruuksmeziek''': Meziek dee get moot oondersteune en minder gemeind is veur nao te luustere. Hei-oonder vèlt [[filmmeziek]], meh ouch [[muzak]]. Ouch dit bringk probleme mèt. Väöl meziek zit op de grens vaan twie genres. Operèttes, meh ouch väöl popmeziek, deent zoewel kuns- es amusemintsdoele. Bij zoeget wie de [[zate hermenie]] zouw me de grens tösse amusemintsmeziek en volksmeziek in vraog kinne stèlle. Väöl versjèllende indeilinge zien in gebruuk. In essentie zien 'rs twei houfindeilinge: op basis vaan cultuur en op basis vaan bestumming. In 't ierste geval kriegt me 'n verdeiling in [[West-Europese muziek]], [[Japanse muziek]], [[Indiase muziek]] ezw., in 't tweide geval weurt muziek ingedeild in [[volksmuziek]], [[amusemintsmuziek]], [[kunsmuziek]] en [[touwgepasde muziek]]. Die soorte touwpassinge loupe door de versjèllende muziekstijle heen: kunsmuziek kin dus klassiek, pop of nog get aanders zien, es 't mer 't make vaan kuns tot hoofdoel heet. 't Kin zelfs zien tot ei werk in versjèllende umgevinge tot 'n aander soort touwpassing behuurt: e striekkwartet vaan [[Wolfgang Amadeus Mozart\|Mozart]] in e concertzaal is kunsmuziek, 'tzelfde kwartet in e restaurant is amusemintsmuziek, es achtergroondmuziek in e tv-programma is 't touwgepaste muziek. Daobij is dees indeiling veural weer op de modern westerse praktijk geriech. In väöl culture zit meziek geïntegreerd in aander rituele. Veural [[religieuze meziek]] weurt neet 'um de meziek' gemaak, meh heet ouch neet de denende rol vaan touwgepasde meziek. Gebrukeleker is 't evels te spreke vaan veer of vief genres, naomelek [[klassieke muziek]], [[popmuziek]], [[jazz]], [[wereldmuziek]] en soms ouch nog [[blues]]. Zoe'n indeiling is wel hendeg westers en deit te wieneg rech aon de groete vesjeieheid in muziek vaan ander culture. ==Evolutionairen oersprunk== ▲==Oersprunk en functie== Meziek is universeel; 't gief gein cultuur die neet in einen of aandere vörm aon meziek deit en veur zoewied bekind heet 't ouch noets ein gegeve. [[Muzikaliteit]] is bij bekaans alle lui presint, dewijl de gaove daoveur - 't kinne oondersjeie vaan fijn frequentieversjèlle, 't opmake vaan 'ne regelmaot in geluide dee vaan millisecondes kin aofhaange - hendeg specialistisch zien. Dat beteikent neet allein tot minseleke [[herses]] veur meziek gemaak zien, meh ouch tot de [[mins]] drop geëvolueerd is. Vaan meziek in de [[prehistorie]] is neet väöl bekind, meh reste vaan [[fluit]]sjes (hool kneuk mèt gebaorde leukskes) en [[trommel]]e zien gevoonde.

Meziek: Versjèl tösje versies