Maranhão: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K →Taole |
veerdeg |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
{{SjtaotBR
|naam=Maranhão
Regel 39 ⟶ 38:
==Economie==
[[Plaetje:Tree_Map-Exportacoes_do_Maranhao_(2012).png|thumb|300px|Belaankriekste exportprodukte vaan Maranhão.]]
Maranhão had in 2014 'ne [[minseleken oontwikkelingsindex]] (HDI) vaan 0,678, wat neerkump op 'gemiddeld oontwikkeld'. De staot zit daomèt hendeg oonder 't lendelek gemiddelde; heer waor dat jaor gedeild 24e vaan de 27 federaol einhede. De staot waor wel wijer oontwikkeld tegeneuver 2000 en 2010, wie d'n index 0,476 respectievelek 0,639 bedroog en Maranhão d'n einnaolèste staot waor, en opgezeen vaan 1991, wie d'n HDI op 0,357 stoont en 't zelfs de lèste staot waor. Wie in gans Brazilië is veural de graod vaan [[oonderwies]] verbeterd, meh ouch de aander indicatore zien veuroet gegaange.
De economie vaan Maranhão waor in de negentienden iew de sterkste vaan gans Brazilië, meh wie nao 't ind vaan d'n [[Amerikaanse Börgeroorlog]] de [[katoen]]export instortde, kaom de staot in 'ne crisis boe 'r noe nog de gevolge vaan dreug. De oontwikkeling woort gestuit door de isolatie; pas vaanaof de jaore zèsteg is me weeg en spoorweeg nao aander staote goon aonlègke. Ouch noe nog geit e groet deil vaan de economie um in de [[primaire sector]]. In de [[landbouw]] is veural de [[soja]]bouw belaankriek; väöl daovaan weurt nao 't boeteland geëxporteerd (veural es veeveur). Daoneve weurt hei [[ries]], [[cassaaf]], [[mais]] en d'n al geneumde katoen verbouwd. In de [[mijnbouw]] is Maranhão vaan belaank es vindplaots vaan [[iezer]]erts, [[bauxiet]] en [[goud]]; hei-in liekent de staot op 't Amazonegebeed. De [[industrie]] spits ziech veur e groet deil touw op de productie vaan rouw iezer en [[aluminium]] oet die groondstoffe. D'n tertiaire sector greujt, meh besteit veur e groet deil oet [[toerisme]]. Sinds de jaore tachteg gief 't bij [[Alcântara (Maranhão)|Alcântara]] ouch 'ne rakètlanceerbasis.
==Historie==
[[Plaetje:Reviver.JPG|thumb|De binnestad vaan São Luís.]]
't Is meugelek tot de Spaonsen oontdèkkingsreizeger [[Vicente Yáñez Pinzón]] in [[1500]] de kös vaan Maranhão al aondeeg. In [[1534]] woort 't evels toch door [[Portugal]] es [[kapteinsjap]] gestiech. 't Woort achterein aon diverse edele in lien gegeve, meh tot kolonisatie kaom 't veuriers neet. Dat dege de Franse oetindelek wel: nao jaore vaan oontdèkkingsreize vestegde ze in [[1594]] 'n [[factorij]] op 't eiland [[Upaon-Açu]]. De kolonie die daoroond oontstoont woort ''La [[France Équinoxiale]]'' geneump. Zij stiechde dao kortbij ouch 't ''Fort Saint-Louis'' en kinne daomèt es stiechters vaan de hoofstad gelle. In [[1615]] wiste de Portugeze de Franse te verdrieve; noe begóste ouch zij werk te make vaan de kolonisatie. Vaanaof [[1621]] woorte de kapteinsjappe Maranhão, Pará en [[Ceará]] vereineg tot de '[[Staot Maranhão]]'. Dit waor 'n apaarte kolonie, die tot [[1774]] formeel los bleef vaan Brazilië. De [[jezuïete]] woorte in dezen tied ouch actief um 't [[christendom]] oonder de inheimse bevolking te verspreie. Vaan [[1641]] tot [[1644]] waor Maranhão deil vaan [[Nederlands-Brazilië]]. In [[1684]] waor Maranhão plaots vaan de [[Beckmanrevolte]], 'nen opstand tege 't handelsmonopolie vaan 't koloniaol bewind meh ouch tege de jezuïete.
Nao de inlieving begós ziech in Maranhão 'n plantage-economie te oontwikkele: veur de katoenbouw woorte groete gróppe slave nao 't gebeed gehaold. Heimèt góng de staot demografisch mie op de res vaan 't noordooste liekene. De bevolking greujde heidoor ouch explosief. In de [[Braziliaansen Oonaofhenkelekheidsoorlog]] koos Maranhão neet direk de kant vaan d'n opstand; pas in [[1823]] wis 't leger vaan keizer [[Peter I vaan Brazilië|Peter]] de Portugeze hei, mèt hölp vaan de Britsen admiraol [[Thomas Cochrane]], oet te drieve. Cochrane, dee es beloening tot [[markies]] woort gemaak, bleef daonao in Brazilië woene en woort gouverneur vaan Maranhão.
Umtot in 't zuie vaan de [[Vereinegde Staote]] ouch ummer mie katoen woort verbouwd, waor de touwkoms vaan Maranhão e groet deil vaan de negentienden iew oonzeker. In [[1838]] kaome 't tot 'nen opstand vaan de slave, liberaole en erm lui, bekind es de [[Balaiada]]. Nao aonvenkelek succes kierde de kanse wie 't keizerlek leger drop aof woort gesjik. Ouch verloor de beweging steun vaan de liberaole wie ze radicaliseerde. In [[1841]] waor gans de provincie weer gepacificeerd. Nao d'n oorlog oontwikkelde Maranhão ziech laankzaam vaan 'ne geïsoleerde landbouwstaot tot 'n diverser economie, oonder mie daankzij d'n aonlag vaan 'n modern ziehave in São Luís en spoorweeg wijer 't binneland in.
==Bronne==
| |||