Blieriks: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Tekslien 1:
{{
't Ald '''Blieriks''' is 'n [[Oeës-Limburgs]] euvergangsdialek, det in [[Blierik|Blierik-Dörp]] feitelik verdwene en in 't [[Venloos]] ópgegange is; me huurt heejeuver Blierikers wal ens klaoge. Wies aan d'n
==Verdringing van 't Blieriks door 't Venloos==
Zeker toet in de jaore 1980 goof 't Blierikse die Blieriks kóste praote. Zelfs nów laeve d'r nag alde Blierikse die 't in eur jeug nag höbbe gepraot. Dit Blieriks kan me nów nag hure in wat vrujer gehuchte van Blierik ware: Houblierik en D'n Bokent. Ein belangriek verschil mèt 't Venloos waas det Blierik net wie has alle buurplaatse van Venlo [[gutturalisering|velariseerde]], d.w.z. nd en nt wie nk en ng oetsproke. Venloos: hónd - hund; Blieriks: hónk - hung.▼
Blierik loog vreej lank geïsoleerd van Venlo, doordet de [[Maas]] bei plaatse vaneinanger scheide. In de neugetieënde ieëw kwaam dao verangering in. De vestingwerke van de Venlose aldstad woorte aafgebroke en d'r woorte brögge euver de Maas aangeleg. De kóms van de trein zörgde d'r veural veur, det Venlonaere en Blierikse miteinanger in contak kwame. Luuj oet de euvervolle binnestad begóste zich in Blierik te vestige en d'r woorte steits mier gemengde huwelike geslaote.
Twieë zinkes die wet verschille aangaeve.▼
▲Zeker
==Kinmerke==
Euver 't algemein velt op, det 't ald Blieriks get conservatiever is as 't Venloos. Dat is neet verwónderlik, ömdet 't Venloos 'n stadsdialek is en 't Blieriks 'n dörpsdialek. 't Letste dialek woort stèrker beïnvlood door 't Nederlands en in minder maot door 't [[Duits|Pruus]] door handelscontak en vanwaege 't feit dat in Venlo vuuel soldate mit verschillende nationaliteite waore gelaegerd. Daonaeve woort Venlo vanaaf 1715 Staats. Blierik kwaam pas nao de Fransen tied beej de Nederleng, dös hóngerd jaore laternao.
===Velarisering===
Ein wiechtig verschil mit 't Venloos waas det Blierik net wie de meiste zujelike buurplaatse van Venlo [[gutturalisering|velariseerde]], d.w.z. nd en nt wie nk en ng oetsproke. Venloos: hónd - hund; Blieriks: hónk - hung.
Venloos: Hae meint det d'r vruger nog vraemde huzer aan d'n andere kant stónde.
Regel 9 ⟶ 19:
Blieriks: Hae ment det d'r vrujer nag vremde huus aan d'n angere kank stónge.
't Verdwiene van dit taalköndig verschiensel ónger invlood van 't Venloos beteikende 't verdwiene van 't Blieriks. Dees óntvelarisering beteikende namelik ouk 't ind veur anger dörpsdialekte wie 't [[Veldes]] en 't [[Grevorsters]]. 't [[Tegels]] daorentaege bleef boete schot, doordet Tegele lank beej 't zujelike Hertogdom Gulik huurde en neet beej 't naordelike Hertogdom Gelder. Dit had gevolge veur 't dialek, wat me kint zeen aan 't feit det 't Tegels vuuel zujeliker van aerd is.
Vur wae mier dao-euver wilt weite: 't Blieriks van vruujer (door Bakker en Hendrikx). Dao steit alles van 't näödje wies 't zökske oetgelag. Wiejer haet [[Wiel Aerts]] (Bestevader) in de jaore 1950 stökskes in 't Blieriks geschreve. Die zien neet altied aeve zuver Blieriks, maar in de jaore negetig zien die stökskes, umgezatte in good Blieriks, oetgegeve ónger d'n titel 'Oèt d'n alden Tièd'. Ouk [[Jacques Grubben]] oet Blierik, schrief nag wal ens in 't Blieriks. ▼
===Klanke===
'n Anger opvallend verschil tösse 't Blieriks en 't Venloos wat in eder geval nag besteit, is de oetspraok van de kórte ''a'' in 'n wäörd wie <tas>: in Venlo klink die ópmerkelik helder, wie in 't [[Italiaans]], es 'n [a]. In Blierik is 't wie euveral in de umgaeving 'n [ɑ]. Sowieso zien vuuel Blierikse vocale huurbaar geslaote, dewiel de Venlose haaf-aop of gans aop zien. 't Gief wal weer inkel oetzunderinge. Zoeë wuurt 't wäördsje <öm> op 't Venloos gespeld as <um>. Op 't Blieriks sprik me namelik dit wäördje oet es [œm], op 't Venloos as [ʏm]. Wiejer zien de /i:/, de /œy̯/ en de /ʏ/ op 't Venloos get kórter as in 't Blieriks. Me kint dös aan dergelike aafwiekende klanke hure, det emes oet Blierik kump.
==Waordgebroek==
Óngerstaonde lies tuint get verschille en euvereinkómste tösse 't Venloos en 't Blieriks vocabulair.
===Verschille===
{| class="wikitable"
! [[Nederlands]]
! [[Venloos]]
! Blieriks
|-
| hard
| hard
| hel (vergeliekbaar mit vuuel anger Limburgse dialekte, klinker langgerek) of herd
|-
| kruiwagen
| schörgker
| kroèwage (liek mier op 't Nederlands as 't Venlose waord)
|-
| brood - broden
| mik - migke
| wek - wegke (oetspraok vergeliekbaar mit 't Nederlandse wegge, maar [[gutturaal]]) (ein ald broeëd = eine ''vorse'' wek)
|}
===Verwante wäörd===
{| class="wikitable"
! Nederlands
! Venloos
! Blieriks
|-
| eekhoorntje
| ingketske
| eikketske
|-
| Hout-Blerick
| Holt-Blieërik
| Hou-Blieërik (warschienlik is Hout-Blieërik ooit ook gangbaar geweest)
|-
| perzik
| pierks
| peers
|-
| de zangvereniging
| de zangvereiniging
| 't zankverein
|-
| (rond-)zwaaien
| zwingele
| zwinge
|}
==Literatuur en geschreve traditie==
▲
==Extern linke==
* [http://blerickvroeger.blogspot.nl/ Blerickvroeger.blogspot.nl], blog mit teks op 't Blieriks plat]
==Referenties==
''Dit artikel is gedeiltelik gebaseerd op 't corresponderend [https://nl.wikipedia.org/wiki/Blericks Nederlandstalig artikel].''
{{Brónne|brón=
* Bakker, F. (1998). ''Het Venloos en het Blericks, een stads- en een dorpsdialect in één gemeente''. Hasselt: Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde, p. 7-22. URL-adres: [http://www.dbnl.org/tekst/bakk035venl01_01/bakk035venl01_01_0001.php Klik heej veur de link]
}}
{{Corpus}}
| |||