Arabisch sjrif: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Weer e bitteke wijer. Es geer dit allemaol begrep, maak d'r miech oongeluifelek gelökkeg! |
|||
Tekslien 104:
Väöl wäörd indege op 'n '''tāʾ marbūṭa(h)''' تاء مربوطة (lètterkek 'verboonde tāʾ'). 't Geit um (miestal vrouweleke) [[substantieve|zelfstendege naomwäörd]], [[adjectief|bijvogeleke naomwäörd]] bij e vrouwelek woord en tèlwäörd bij e mannelek (!) woord. De tāʾ marbūṭa(h) is 'n hāʾ mèt de twie puntsjes vaan de tāʾ debove: <font size=4>ة</font>. Op plaotse boe dees lètter steit, kloonk oersprunkelek gewoen 'n [t], meh al in 't Klassiek Arabisch waor die tot 'n [h] gereduceerd. (In modern Arabisch sprik me häöm miestal gaaroet neet mie oet en indeg dat woord gewoen op 'n -a.) Es dao evels nog get op volg, beveurbeeld 'ne naomvalsoetgaank, daan weurt die [t] ''wel'' oetgesproke. Zoe leus me 't woord وردة 'roes' in contextuele vörm es '''wardatun''', '''wardatin''' of '''wardatan''', meh in pausaole vörm (veur 'n spreekpauze) es '''warda(h)'''.
===
Wie bove gezag woorte in de iewe nao de islamitische expansie [[diakritisch teike|diakritische teikes]] ingeveurd, um de oetspraok vaan 't Arabisch oondobbelzinneg weer te geve. Dit heet veur de volgende extra teikes bovenop de 28 lètters gezörg:
====D'n ''hamza''====
Oersprunkelek deende de ʾalif um de [[glottisslaag]] weer te geve (zuug bove). Nao de hervörminge kraog ze de functie vaan lang '''ā''' debij. Dat waor neet 't insegste wat veur verwarring zörgde. Me dink tot in de zevenden iew de glottisslaag es foneem al aon 't verdwijne waor, entans in 't dialek vaan Mekka. Heer kós beveurbeeld veur de verlenging vaan de veurgoonde klinker zörge; dit verklaort zien veraandering vaan functie.
Wie daan ouch, de Arabische grammatici voonte 't nujeg de glottisslaag, in hun taol bekind es '''hamz''' همز (spreek oet 'hemz'), 'n eige teike te geve um aon alle verwarring 'n ind te make. Dit teike neump me d'n '''[[hamza|hamza(h)]]''' همزة en zuut zoe oet: <font size=4>ء</font>.
Dezen hamza kin op versjèllende menere weure ingeveug. Ierstens kin heer los veurkoume; 't is daan de facto de 29e lètter vaan 't Arabisch alfabèt. Dit deit me es d'n hamz de lèste klaank vaan 't woord is: <font size=4>مرء</font> '''marʾ''' 'mins'. Wijer veurbeelder zuut me heibove, bij de diverse lètternaome. In sommege gevalle kin heer ouch midde in e woord los stoon.
Op de mieste aander plaotse heet d'n hamza 'nen dreger nujeg. Dat kin de ʾalif (<font size=4>أ إ</font>), de wāw (<font size=4>ؤ</font>) of de yāʾ zoonder punte (<font size=4>ئ</font>) zien. Aon 't begin vaan e woord is 't ummer 'nen ʾalif. Es de klinker dee drop volg 'n '''a''' of 'n '''u''' is, steit d'n hamza op de lètter; is de volgende klaank 'n '''i''', daan kump d'n hamza oonder de lètter.
Midde in e woord kin d'n hamza op alle drei veurkoume. De keus hingk aof vaan welke klinker(s) deroond stoon: bij 'n '''a'''-klaank weurt snelder veur 'n ʾ-alif gekoze, bij 'n '''i'''-klaank veur 'n yāʾ, bij 'n '''u'''-klaank veur 'n wāw.
'''Nota bene''':
* 'n Lètter die es hamza-dreger deent, heet neet tegeliek nog 'n functie. Me moot dus veur 'n ؤ gein '''w''' of '''ū''' leze. Es die nog in de buurt steit, kinne twie of zelfs drei dezelfde lètters achterein stoon: <font size=4>يؤوون</font> '''yuʾwūna''' 'zij beie oonderdaak'. De ierste wāw is hamza-dreger, de twiede is lange vocaol en de daarde consonant.<ref>Stötzer 292.</ref>
* De hamza huurt allein te weure gesjreve es 'r fonemisch is. Es deil vaan 'n hölpconstructie weurt in good Arabisch allein 'n ʾalif gebruuk. Hölpconstructies, beginnend mèt 'ne glottisslaag + klinker, zien gemeind um e woord neet mèt twie consonante te doen beginne (dat kin neet volgens de Arabische klaanklier) en verdwijne es 't woord daoveur op 'ne klinker indeg. Zoe is 't <font size=4>استعرف</font> '''ʾistaʿrafa''' 'heer naom woer', meh <font size=4>واستعرف</font> '''wa-staʿrafa''' 'en heer naom woer'. (De ʾalif blijf daan wel stoon.) Dit zuut me hiel dèks bij 't [[lidwoord]]: <font size=4>القمر</font> '''ʾal-qamar''' 'de maon', meh <font size=4>شرق القمر</font> '''šaraqa l-qamar''' 'de maon kaom op'.
* Es 't woord mèt 'nen hamz begint en daonao kump 'ne laange vocaol, ''maag'' d'n hamza gesjreve weure, meh dat hoof neet. Daorum <font size=4>إيمان</font> of <font size=4>ايمان</font> '''ʾīmān''' 'geluif'.
* Bij partikele die aon 't woord weure vasgesjreve blijf de begin-hamza gewoon stoon. Zoedoende kin me ouch binnenin e woord <font size=4>إ</font> leze boe me aanders <font size=4>ئ</font> zouw verwachte.
====De dobbel ʾalif====
'n Wijer regel is tot de ʾalif neet twie kier achterein maag veurkoume. Begint e woord mèt '''ʾā-''', daan sjrijf me ein ʾalif mèt 'ne striep debove: <font size=4>ﺁ</font>. 'nen Hamza weurt ''neet'' gesjreve.
====Vocaol- en nunatieteikes====
===Aander spèllingskwesties===
<!--Gein wäörd vaan ein lètter, lidwoord ouch aon volgend woord vas; assimilatie lidwoord neet oetgesjreve; restante leesmojersysteem-->
==Transcriptie en transliteratie==
| |||