Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Tekslien 28:
Tijens 't Twelfjaoreg Bestand verveel de Rippubliek in oonderling ooneinegheid. Kern vaan 't conflik waor e theologisch gesjèl tösse de [[remonstrante]] en de contraremonstrante. Allewel tot dees facties al in de zèstienden iew bestoonte, woort de kwestie in dezen tied politiek op de spits gedreve: de remonstrante voont me veural oonder de regente en hun aonhengers, dewijl de contraremonstrante 'ne groetere rol veur de stadhawwer wouwe. Naotot de Staote vaan Holland in [[1617]] de sjerpe resolutie aonnaome, die veural in 't naodeil vaan de contraremonstrante oetwèrkde, besjöldegde de nuie prins [[Maurits vaan Oranje|Maurits]] (contraremonstrant) de [[raodspensionair]] vaan Holland, [[Johan van Oldenbarnevelt]], vaan landverraod. Heer woort in [[1619]] oonthoof. Intösse waor de [[Synood vaan Dordrech]] (1618-19) begós, boe-op diverse calvinistische gaodsgelierde de kwestie (en nog aander theologische kwesties) móste oplosse. Hei woort de remonstrantse lier in groete lijne aofgeweze. Ouch woort in Dordrech beslote tot 't make vaan de [[Staotevertaoling]], die in [[1637]] zouw weure gedrök.
Ind 1621 waor 't conflik weer begós, en 't ierste wat de Spanjole dege waor [[Gulik]] belegere. In fibberwarie pakde ze de stad, oondaanks poginge vaan Maurits ze te oontzètte. Dat lökde de prins wel bij [[Bergen op Zoom]]. In [[1625]] storf Maurits, dee woort opgevolg door zie haafbroor [[Frederik Hendrik vaan Oranje|Frederik Hendrik]]. 'tzelfde jaor pakde de Spanjole ouch [[Breda]]. Vanaaof [[1626]] begóste Frederik en ziene neef [[Ernst Casimir vaan Nassau-Dietz]] 'ne veldtoch dee zoe succesvol waor tot Frederik de bijnaom ''steidedwinger'' kraog. Iers veel [[Oldenzaal]], tenao ([[1627]]) [[Groenlo]] en in [[1629]] [[Den Bosch]]. Oondertösse (in [[1628]]) had kaper [[Piet Hein]] de Spaonse [[Zèlvervloot]] vereuverd. Spaonse aonvalle op [[Amersfoort]] mislökde. In [[1632]] trok Frederik laanks de [[Maos]] en naom [[Venlo]], [[Remunj|Remund]] en [[Mestreech]] in. Dit brach de Spaonse landvoogdes [[Isabella vaan Spaanje|Isabella]] in [[
Isabella storf datzelfde jaor evels nog en woort opgevolg door [[Ferdinand vaan Oosteriek]], dee direk 'n offensief begós. Umtot de stadhawwer intösse mèt Fraankriek e pak had geslote, verklaorde dat land de Habsbörgers d'n oorlog. Vaan e plan um de Zuieleke Nederlen oonderling te verdeile kaom evels niks in hoes. E Spaons offensief in [[1637]] pakde wisselend oet: [[Hulst]], Remund en Venlo woorte gepak, meh aon d'n aandere kant naom Frederik Hendrik Breda weer in. In [[1639]] haolde de Nederlanders nog ins 'n groete euverwinning op zie: in de [[slaag bij Duins]] woort de twiede Armada euvertuigend verslaoge. 't Lökde tenao de Rippubliek op land allein nog um Hulst trök te pakke ([[1645]]); e belag vaan Antwerpen mislökde. De Spanjole evels hadde hun han vol aon d'n oorlog tege de Franse (die oetindelek [[Frans Vlaondere]] kóste hawwe) en diverse bleujetege conflikte in de Duitse len ([[Daartegjaoregen Oorlog]]). Daorum woort in [[1648]] de [[Vrei vaan Munster]] geslote, die aon al dees oorloge 'n ind maakde. De Rippubliek woort erkós, binne de grenze die ze op dat memint had.
| |||