Reigelsbrook
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Reigelsbrook (Nederlandjs: Reigersbroek) is e netuur- en landjboewgebied, juus t'n wèste vanne stad Mofert. 't Ligk tösse de twieë landjgeujer 't Roeazendaal enne Sjrieëvenhaof. t'n Zuudoeaste loog vreuger de Nuuj Hei die allewiel is ómgevörmp toet landjboewgróndj en 'n woonwiek. t'n Naordoeaste ligk de bós d'n Erks enne Aaj Leimkoele. 't Reigelsbrook kènmirk zich es e vöchtig, lieëggelaenge gebied. 't Óntgónne landjboewgebied wuuertj allewiel ómgevörmp toet e netuurgebied en guldj es 'n verbinjingszaon tösse de netuur van 't Roeazendaal en rónjelómme Sjrieëvenhaof. Hieveur is 't Reigelsbrook opgenómmen inne Ecologische Hoofdstructuur.
Bie 't Reigelsbrook steit 'nen oetkiektore, womit me oetzich verkrieg euver 't ganse netuurgebied.
't Reigelsbrook wuuertj doorkruuts dore baek 't Vlaot en vörmp 'n óngerdeil van 't Vlaotbaekdaal.
Gesjiechte bewirk
Rónjelóm 't jaor 1200 waas 't Reigelsbrook 'n oetgestrèk zómpgebied mit veen. Wie 't kestieël woort geboedj woort det mit 'n dam ómringk door ónväörtjelike zump, wo ouch 't Reigelsbrook es demiengood bie huuerdje. Naodet 't kestieël nimmieë van strategisch belank woort inne zeventieëndjen ieëf, haoldje me de dam eweg, wodoor de waterstandj zakdje enne zómp lankzemaan óntveendje.
Toetanen ènj vanne neugentieëndjen ieëf haet törfwinning hie plaatsgevónje. Nao 1880 woort 't Reigelsbrook in gebroek genómmen es landjboewgróndj. Aangezeen 't landj inne wintjer nag hieël naat bleef, kreeg 't gein anger fónksje es wei- en graaslandj. Middels dammen en stoewe döks bewós ónger water loupen in e vleujweisysteem.
Op aaj kaarte van róndj 1900 wuuertj 't Reigelsbrook döks opgedeildj in twieë stökker: 't Reigelsbroek t'n wèste van 't Vlaot en 't Reggerbroek t'n oeaste van 't Vlaot. De baek zelf neump me op ajer kaarte de Grachbaek (Nederlandjs: Grachtbeek). Dit kump nag oeten tied det 't wèstelik deil toete gemèndje Brach huuerdje en 't oeastelik deil toet Mofert. Doe Sint Joeas in 1989 door 'n grenskreksje gans ónger Ech góng valle haet me ouch 't Reigelsbrook en 't Roeazendaal gans ónger Mofert gebrach.
De Stifting 't Limbörgs Landjsjap duit de ómvörming van 't weilandj nao netuur begleie ónger 't maasterplan "Heerlickheit Montfort", wo ouch de Kestieëltuinen ónger valle. Hiebie haet me de akkerlaog aafgegraven en aafgeveurdj zodet de netuur weer zómpetig wuuertj enne oearsprunkelike flora en fauna trögkkump.
Naodet me in 2012 väöl doeadgevare bieëster, worónger dassen en kwekkerte haet aangetróffe haet me langs de waeg maotregele getroffe veur dit te verkómme.
Flora en fauna bewirk
Dore ómvörming nao netuurgebied kómmen in 't naat veurjaor väöl weiveugel en steltjluipers nao 't gebied. Naeve de euverwintjerieërs, wie de kieviet enne kleine plevier, guuef 't kemphoonder, watersnippe, bós- en gruuenpoeatruters, tureluurs, witgäötjes en ouch zeldjzamer veugel wie de steltjkluut. Ouch anger veugel, wie de stork, groeate zèlverreigers, blaw reigers, de kroeanekraan, aenjen en geize kómme hie veur. Wiejer kan me 't ganse jaor proeajveugel wie de buzerd, d'n toren- enne boumvalk, de zwarte wouw, de wapsedeef, de blawwe kiekkedeef, d'n havik, de sperwer, de bós-, stein- en ransuul taengekómme.
Zangveugel wie de putter, de gruuenling enne kneu, mer ouch de patries enne fazantj kómmen aaf op zäöj. Boetedet guuef 't de witte kwikstert enne gaele kwikstert, de gaelgors, de roeadborstapuit, de kleine karekiet, de reetgors, de graasmös, de fitis enne tjiftjaf. Inne vreuge mörgen enne laoten aovendj kómme vanoete bósrandj de rieë, de vós, d'n das en 't wildj zwien nao boete.
Inne zómmer tröf me hie väöl libelle, worónger inkel vriej zeldjzaam pionierssaorte, wie de zwervendje heilibel, de bandjheilibel, de baekkantjlibel, de vuurlibel enne tenger graasjuffer. Ouch algemein saorte wie de broenroeaj heilibel, de bloodroeaj heilibel, de steinroeaj heilibel, de gewuuen kantjlibel, de veervlek enne platboek kómme hie väöl veur. Zeldjzaam en biezunjer saorte die waere waorgenómme zeen de zujelike kantjlibel, de gevlekdje glanslibel, de zujelike heilibel enne zujelike keizerlibel. Wiejer tröf me versjillige saorten aan sprinkhane, roewveugel en amfibieje.
Biezunjer plantjen in 't Reigelsbrook zeen pilvare, de kleine ratelieër, stómp fónteinkroed enne rosse vóssestert.