Muze
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De näöege Muze (Grieks: Μοῦσαι), ooch waal Parnassides geneumd nao hön wonplaatsj op de Parnassus, waore de Griekse godinnen van de kunste en weitesjap. 'ne Taempel ter ieëre van de muze waor in 't grieks: Mouseion (museum). De muze waore begeleidsters van Apollo. Ze vertoefde 't leefs op berg. Ze bewonde d'r Olympus an d'r kaant van Piëria. Ze verbleve ooch op de mèt graas begreujde vlaktes van d'r Helikon, bie hön bron Hippocrene, en op d'r Parnassus, bie de Kastalia-bron. An d'r voot van d'r Helikon wedieverde de Pieriden, de dochters van d'r Macedonische köning Piërus, mèt de muze, bies ze dör hön in eksters waoërte verenderd. De Romeine identificeerde de muze later mèt Italiaanse bronnimfen, de Camenae.
De driej muze
bewirkApollodorus van Athene neumt Mnemosyne ('geheuge') de moder van de driej muze, die aanvankelèk vörkieëme es triade. Name vör de driejvoudige muze waren Melete ('meditatie'), Mneme ('herinnering') en Aeode ('leed'). Volges Hesiodus waore ze de dochters van Moder Aeërd en de Loch.
De näöege muze
bewirkDe näöegevoudige muze met häör functies kwieëm vör 't örsj vör bie Hesiodus. Vanaaf de Renaissance gaove kunstenaere de muze meistal de attribute oet de lies van Cesare Ripa, oet ziene Iconologia (1593). De muzes höbbe hunne naam gegeve aan alle plaatse, die gewiejd were aan kuns: de musea.
- Erato (De muze van de hymne, 't leed en de lyriek) attribuut: de cither
- Euterpe (De muze van 't fleutspel) attribuut: de fluit
- Kalliope (De muze van 't heroïsch epos, de filosofie en de retorica), attribute serieus maskes
- Clio (De muze van de gesjiedsjrieving)
- Melpomene (De muze van de tragedie)
- Polyhymnia (De muze van de Retorica en de gewiejde leder), attribute: sjluier en bookrol
- Terpsichore (De muze van d'r dans en de lyrische poëzie), atribute: lier
- Thaleia (De muze van de komedie), attribute: lachende maskes
- Urania (De muze van de sjterrekunde)
Mythologie
bewirkIn de mythologie van 't aod Griekeland waore de näöege muze dochters van Zeus of van de Romeinse geisverwant Jupiter en de zösters van Apollo. Ze bewonde same d'r zangberg Helikon. Ze woerte es aanvankelik nimfe, bedeendes van de Apollo, in zien rol es de god van muziek en kuns.
De muze waore väörsjtèllinge van de godin als inspirerende krach. Dis 'geestkracht' stong in de aodhèèd geliek an aom of loch. Wat me noe oonder 'geestelijke inspiratie' versjtèèt, waoërt doe besjoewd es lètterlek 'inaome'. Dat kan de betekenis zieë van de notie dat zie keender zeunt van de loch.
Homerus begint z'ne Odyssee mèt 't aarope van 'n Muze: "Vertèl mich, Muze, över d'r maan ..." In de Ilias röpt e ooch de hölp in van de Muze, dit kieeër om 'm te vertèlle vanoet welke sjtrieëke welke soldaote en welke hoofmanne kwieëme. Hienao goof e 'n eindeloze opsomming van väörgeneumde.
Volgens 'n övverlievering sjoonke de muze os de zaeëvetonige toonsjaal, die 'n weersjpiegeling waor van de 'harmonie der sfere'. Dit waor de hiemelse harmonie, oeëin eedere planeet zich in z'n eege sfeer bewaoëg, terwiel ze daobie dör resonantie eeder hönne èège specifieke klaank väörtbrache. Elke noeét correspondeerde mèt d'r klaank van 'ne kleenker. In 't Fenicische alfabet, dat ooch mèt de muze in verbaand wert gebrach, werre kleenkers neet genoteerd. De muziek der sfere waor de kracht die 't universum bijeenhool.
Trevia
bewirk'n Muze is ooch 'ne perzoeën, historisch mètstens 'n vrow, of 'n plaatsj, 'n laandsjap dat 'ne keunstenaer, historisch mètstens 'ne maan, inspireert öm keunswaerke te make. Professioneel keunstenaere kaome d'r mètstens aoëpelek vör oet wae of wat hön muzes zeunt. Aander verzjwake hön poziesje daomèt ömdat ze bie 't aoëpelek erkènne van hun muze ooch motte erkènne dat ze mer 'n rölke sjpäöle in 't sjtuk van ieëmes aandersj.
_01.jpg)