Kriegsveuring
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kriegsveuring of militair strategie is de samevattende naom vaan de zake (de industrie, de theorie, de wetensjap, de internationaal relaties) die weure ingezat bij 't veure vaan oorloge, of ouch 't oorlogveure zelf. Allewel tot 't veure vaan oorlog in de westerse maatsjappij algemein weurt oafgekäörd (of huugstens touwgestoon oet zelfverdeideging of um humanitair rejes) blief 't väöl lui fascinere. De kriegsveuring en al wat daobij huurt heet door de iewe eweg ummer 'ne groeten invlood gehad op 't daogeleks leve, ouch veur lui die gaaroet gein las oondervoonte vaan d'n oorlog.
Oetvindinge en wetensjap in relatie tot kriegsveuring
bewirkVäöl wetensjappeleke oontdèkkinge en oetvindinge zien of mèt opzat veur de kriegsveuring gemaak of daodoor behuurlek versterk. Dat begint al in de prehistorie, es me zweerde oet zoe sterk meugelek iezer moot gete, en krijg later zien beslaag in de verharde weeg vaan de Roemeine. In de twintegste iew weure mier oetvindinge gedoon es oets: d'n tank, de gifgaas, de atoombom (en daomèt ouch atoomenerzjie), de straoljager, 't GPS enzoewijer. Sommege vaan die oetvindinge kraoge dus later 'n bestumming veur civiel gebroek.
Zuug ouch gevechswaopes.
Langen tied waor 't normaal tot 'ne leismaan (of -vrouw) zien legers gebruukde veur zien persoenleke doele: 't groondgebeed oetbreie of soms gewoen e gesjèl mèt 'nen aandere leismaan oetvechte. Al in de aajdheid evels bestoont de discussie euver wat in 'nen oorlog moch: zoe waor kritiek op Julius Caesar wie dee, bij zien vereuvering vaan Gallië, herhaoldelek de bevolking vaan 'ne vereuverde stam groetendeils oetmaorde. In de zeventiende iew sjreef d'n Hollender Hugo de Groot e book mèt de titel De jure bello ac pacis, euver 't oorlogsrech. Dao-in stèlde heer tot kriegsveuring in eder geval gerechvaardeg waor es e land woort aongevalle, en neet gerechvaardeg es me 'nen oorlog begos veur e land leeg te rouve.
Vaanaof de negentiende iew en veural nao d'n Ierste Wereldoolog is de discussie of oorlog überhaup wel gerechvaardeg kós weure op geng gekoume. Soldate weure jummers door leislui, die zelf neet of koum mètvechte en mijlewied vaan 't slaagveld aofstoon gecommandeerd veur ziech bloet te stèlle aon doedsgevaar. Ouch steit de sterk oongelieke struktuur vaan 't leger väöl lui tege. De Westerse len zien nao d'n Twiede Wereldoorlog ouch noets oorloge begós zoonder ziech daoveur te rechvaardege mèt arguminte euver zelfverdeideging of humanitair noedzaak. De discussie euver de rechvaardeging vaan oorlog bereikde häör huugdepunt tijdens de Vietnamoorlog en laojde recentelek weer op mèt d'n Derde Golfoorlog. 't Idee tot oorlog oonder al umstandeghede oongerechteg is neump me pacifisme.