Khoisantaole

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Khoisantaole zien 'n gróp in Afrika - veural zuielek Afrika - inheimse taole, gesproke door de Khoikhoi (Hottentotte), de San (Böskesmaander) en nog e paar aander volker. De femilie is opgestèld door d'n Amerikaanse taolkundege Joseph Greenberg. Sinds jaore evels weurt 't bestoon vaan dees femilie door versjèllende taolkundege oontkind; zij die nog traon gluive, rekene dèks neet mie alle taole detouw die Greenberg oets debij naom.

De taole kinmerke ziech oppervlekkeg door 'n analytische typologie (beteikenis en functie vaan wäörd kump nao veure door woordvolgorde en neet door verbuiging), korte woordvörm (dèks ein syllaab), aonwezegheid vaan toene en veural door de presintie vaan clicks: klaanke boebij de spreker loch nao binne zók. Consonante (zoewel gewoen es clicks) kinne op hiel väöl subtiel versjèllende menere gearticuleerd weure; 'n taol wie 't !Xóõ heet daodoor 'n klein 90 versjèllende consonante. De natuurleke neet-Khoisantaole die clicks höbbe (Xhosa en Zoeloe in Zuid-Afrika, Dahalo in Kenia), weure geach ze vaan e Khoisansubstraot te höbbe euvergenome.

Oets, veur de Bantoe-expansie, mote de Khoisantaol in gans zuielek en oostelek Afrika te hure zien gewees. Allewijl zien ze beperk tot de Kalahariweuste (Angola, Namibië, Botswana en Zuid-Afrika) en e gebeed in Tanzania.

Versjèllende deile

Wie gezag weurt de geldegheid vaan de Khoisantaole es femilie sterk aongevochte. Euver de versjèllende oonderdeile vaan de veroonderstèlde femilie is me 't evels wel ins.

Hadza

De klein taol Hadza, gesproke door 'n klein gróp jegers-verzaomelere roond 't Eyasimeer, woort vreuger veural bij de Khoisantaole geveug umtot ze ouch clicks heet. Euvertuigende cognaote zien evels neet of koelek gevoonde, en genetisch versjèlle de Hadza zoe sterk vaan de Khoisan es lui mer vaanein kinne versjèlle. 't Hadza is woersjijnelek 'n isolaot.

Sandawe

Ouch de Sandawe en hun taol vörme 'n oetzundering es clicktaol in Tanzania, meh oondaanks tot hun leefgebeed neet wied vaan de Hadza hun land ligk, heet hun taol dao niks mèt te make. Wel wijs recint oonderzeuk trop tot, wat me ouch vaan de Khoisantaole gans kin meine, 't Sandawe in eder geval verwant is aon de Khoitaole in zuielek Afrika.

Khoi

Vaan alle Khoisan-femilies zien de Khoitaole de groetste gróp, zoewel in aontal sprekers es in aontal versjèllende taole en dialekte. Euver 't algemein zien de taole dialekcontinua, en kin 't versjèl tösse taol en dialek arbitrair zien.

Kwadi (taol) (Angola, oetgestorve)
Eigelek Khoi
- Nama of Khoekhoe; besteit in versjèllende dialekte boevaan sommege es apaarte taole weure gezien. Mèt 270.000 sprekers de groetste Khoisantaol.
- Tshu-Khwetaole. Oondersjeie ziech door 't verluus vaan versjèllende clicks.
  - Shua
  - Tsoa
  - Kxoe
  - Naro
  - G//ana-G/wi

Tuu

De Tuutaole weure oostelek vaan de Khoitaole gesprok. Ze liekene typologisch sterk op de Kx'ataole (zuug oonder), meh dat kin ouch 't gevolg vaan 'ne Sprachbund zien. Me oondersjeit:

Taa (!Xóõ en verwante)
!Kwi (veer verwante dialekclusters, zoe good wie oetgestorve)
- N//ng
- /Xam
- =Ungkue
- [[ //Xegwi]]

Kx'a

Dees femilie woort in 2010 veurgestèld. Zouw ze kloppe, daan nog zien dees twie taole mer wiedaof verwant.

!Kung, mèt 45.000 sprekers de einnaogroetste Khoisantaol; e dialekcluster mèt dialekte in de ganse Kalahari, vaan Angola tot Zuid-Afrika.
=Hoan

Bronne

Dit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie; zuug dao veur bronne en rifferenties.