Kesjteël Terborgh
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kesjteëlboerderie Hoes Terborgh, ouch waal Hoes Sjènne geneump, is gelaege in 't Geleanbaekdal in 't buurtsjap Heisterbrug bie Sjènne, 'n deil van de Nederlands Limburgse gemeinte Baekdale.
Besjrieving van 't kesjteël
bewirk't Hujig kesjteël is 'ne gesjlaote haof, besjtaonde oet veer, oet baksjtein opgetrokke, vleugele róndj 'n groate bènneplaatsj. Dit complex waas in de 17e eëuw de veurbörch van ein, achter 't kesjteël op 'ne terp of motte, gelaege woontaore. Van deze woontaore zint allein de restante van de maetersdikke breuksjteine fundamente en de leie van de daakbedèkking in de heuvel nog aanwezig. De heuvel ligk op 'n róndj eiland dat wirt gevörmp door 'n brei grach die aansjluut op de ómgrachting van de kesjteëlboerderie. De rechtervleugel van 't complex sjtamp oet róndj 1600 en vórmp 't woongedeilte, es zoadanig ingerich in aanvank 17e eëuw toen de toenmalige beweuner van de mottebörch dees verleet óm zich meë woongenot te versjaffe.
't Bènneplein is beriekbaar via 'n vaste loupbrök euver de grach nao 't mèt 'ne topgevel veurzene paortgeboew. Aan 't paortgeboew zint nog de sjpaore waornumbaar van 'n vreugere ophaolbrök. Aan de kantj van 't bènneplein ligk aan de rechter kantj taenge de noordvleugel 'n zösheukige hoeskapel die in 1623 woort ingewied door de bisjhop van Remunj. Van de oarsjprónkelike inrichting van de kapel is allewiel niks meë euvergebleve. De euverige vleugele make óngerdeil oet van de boerderie. 't Motte-eiland is beriekbaar via 'ne óngerdoorgank in de wesvleugel en 'n vaste brök tösje de vleugel en 't eiland.
Inwèndig haet 't hoes 'n monumentaal trappehoes mèt 'n eikehoute bordes en de diverse vertrèkke höbbe prachtige sjtöcplefónje.
Aan de veurkantj van de kesjteëlboerderie ligk aan de Gelaenbaek de Borgermeule, ein veurmalige watermeule die oarsjprónkelik, pès 't eindj van de 19e eëuw, waas veurzeen van 'n döbbel waterraad. In 1943 is 't oet de 18e eëuw sjtammende meulegeboew door de toenmalige eigenaer van 't kesjteël verboewd tot woonhoes en deils in vakwerk oetgeveurd. Dees meule waas in de Franse Tied 'n banmeule veur de heërlikheid Sjènne.
Gesjiedenis en beweuners
bewirkDe oarsjprónkelike börch sjtamp oet 1285 toen dit nog 'ne woontaore waas, gelaege op 'n kunsmatige verhoaging (terp of motte). 't Waas de zetel van de Heërlikheid Sjènne, 'n groat leën van Valkeberg. De heërsjer in daen tied waas de in 1288 gesjneuvelde, vermaarde ridder Tilman de Scinne. De naam van deze woontaore waas Castrum Nostrum de Schinna en is es zoadanig vermèld in de huwelikse veurwaarde oet 1285 van Hendrik van Scinne en Ouderadis.
De leje van de femilie Schellart van Obbendorf zint van 1403 pès 1795 de Heëre van Sjènne gewaes. Eine Walraaf Schellart van Obbendorf zouw degene zin gewaes dae de aw mottebörch verruulde veur 't nuuj hoes Sjènne. De lètste Heër van Sjènne waas Adam Alexander, graaf van Schellart van Obbendorf, teves Heër van Geystere en Oastrum. Hae koosj in de Franse Tied 't kesjteël en de meules (de Borgermeule en de naobiej gelaege Heisterbrögkermeule) in bezit van de femilie hawwe. Toen de graaf in 1804 overleej erfde zien nich Maria, rieksgravin von und zu Hoensbroeck de gojere in Sjènne en Geystere. Dees Maria trouwde tweë jaor later mèt baron Caspar Carel de Weichs de Wenne en 't paar vestigde zich in Geystere. Hunne zoon, baron Clemens de Weichs de Wenne, trouwde in 1844 mèt barones Emma Maria Francisca De Loë d’Imstenraedt en dit paar vestigde zich aanvankelik op kesjteël Sjènne en vanaaf 1850 in Geystere, wo de baron nog in 't zelfde jaor euverleej. Bie deiling van 't naolaotesjap in 1853 woort 't kesjteël en de Borgermeule toebedeild aan barones Theresia de Weichs de Wenne, getrouwd mèt baron Clemens De Loë, woonachtig in Troisdorff in Oasteriek. In 1872 vestigde hunne zoon Clemens De Loë jr. kamerheër van de keizer van Oasteriek en getrouwd mèt gravin Eugenia von Golstein de Breihl, zich op 't kesjteël. Toen zien echgenote in 1880 ónverwachs euverleej keërde De Loë trök nao Oasteriek, wonao 't kesjteël ónbewoond bleef pès 1918. De haof en de meule ware inmiddels van 1839 pès 1925 door de diverse eigenaere verpach aan de femilie Pijls. 't Kesjteël, de meule en aanheuërigheje woorte in 1918 door George August Kesting, directeur van de Handelsvereiniging Reiss & Co. in Amsterdam, aangekoch. Hae waas veur de hèlf eigenaer, de anger helf kaom in bezit van Geert van Kooten Kok oet ’s-Gravenhage. In 1938 verkochte allebei de femilies 't kesjteël en de meule aan de Amsterdamse civiel ingenieur Gerardus Smits, awt-directeur van de Deli Spoorweg Maatschappij in Nederlands-Indië.
In 1943 woorte 't kesjteël en de in verval geraakde meule door Smits gerestereerd, de tot woonhoes verboewde meule verkoch hae aan Roelof Smits. In 1968 woort de kesjteëlboerderie aangekoch door de Gemeinte Sjènne. De gemeinte gebruukde 't kesjteël veur officiële óntvangste en huweliksvoltrèkkinge, de euverige geboewe en sjtèl woorte gebruuk es trefcentrum veur de jeug en veur opsjlaag van gemeintelike gojere.
In 1989 verkoch de gemeinte 't kesjteëlcomplex en 't veurmalige meulegeboew aan antiekhanjelaer Stassen dae zelf 't hoes ging bewone en de biegeboewe en de meule verhuurde. Allewiel zint in dees geboewe ènnige vakantie-appartemente en ein zoagenaamde gasteriej óngergebrach.
Bokkeriejers
bewirkIn den tied van de bokkeriejersbendes in Limburg deeg dit kesjteël ónger angere deens es sjepebank en gevangenis wo-in meërdere leje van de bende in belanje. De beruchte bendeleijer Geerling Daniëls van de bokkeriejers woort hiej ooch gevange gezat en berech. Hae euverleej aan zien verwónjinge opgeloupe biej ziene vlöch nao de kapel biej 't kesjteël wo hae zich veilig waande veur zien achtervolgers.
Trivia
bewirk- De kesjteëlhaof ligk allewiel in landjsjapspark de Graven, ein natuurgebied wo me kan wanjele en fitse. Vlakbiej meandert de Gelaenbaek door 't Limburgse heuvellandjsjap. De kesjteëlboerderie wirt allewiel ónger angere gebruuk es horecagelegenheid.
- Kesjteël Terborgh ligk op 't parcours van ’t Pieterpaad en wirt door völ van de loupers gebruuk es welkom röspunt.
- In Madurodam, de miniatuursjtad in Den Haag, sjteit ein replica van de kesjteëlboerderie.