Ikkenomische en Monetair Unie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Ikkenomische en Monetair Unie (ouch-wel, de Europese Ikkenomische en Monetair Unie; Ingels: Economic and Monetary Union, EMU; Duits: Wirtschafts- und Währungsunion; Frans: Union économique et monétaire) is 't projek wat gemeind is um in de Europese Unie (EU) 'n monetair unie mèt 'n geharmonisierde ikkenomische polletiek in te riechte. 't Projek vaan de EMU (zoewie ze weurt aofgekort op 't Ingels) woort in de 1990 mèt e plan vaan drei fases gelanceerd. De EMU woort ingestèld op basis vaan 't Verdraag vaan Mestreech in 1992. In 1999 woort de EMU wèrkelek gerealiseerd. Allewijl participere 19 vaan de 27 EU-lidstaote in de daarde en lèste fase vaan de EMU. Zie gebruke d'n Euro es munteinheid en betaolsmoyen en coördinere hun ikkenomische en financieel polletiek binne de vènster vaan d'n Eurogróp. Dees gróp vaan len staon bekènd es de Eurozone. De euvereg ach EU-lidstaote zien (nog) neet euvergegaange tot de inveuring vaan d'n Euro. Toch nömme zie in zoewiet deil aon de EMU tot ziech ziech höbbe verpliech um ziech aon bepaolde fundeminteel reigels te hawwe, zoewie de oonaofhaankelekheid vaan hun nationaol centraol baanke en de verpliechting um op bepaolde gebeeje hun ikkenomische en monetair polletiek mèt de lede vaan d'n Eurogróp te coördinere.
De EU-lidstaote die deilnömme aon de daarde fase vaan de EMU höbbe hun monetair bevooghee euvergedrage aon 't Europees Systeem vaan Centraol Baanke (European System of Central Banks, ESCB). Heivaan make de centraol baanke vaan alle EU-lidstaote deil oet. Bij cruciaol vraogstökker höbbe evels inkel de centraol baanke vaan de Eurozone-lidstaote inspraokrech (die ouch es 't Eurosysteem bekèndsteit). Aon d'n tóp vaan 't ESCB steit de Europees Centraol Baank (ECB) die veur de lidstaote vaan de Eurzone de verantweurdelekheid op ziech nömp veur 'n centraol polletiek in de geldmerret en wisselkoers.
't Groetse buut vaan de EMU waor um de Europese binnemerret door 'ne gemeinsjappeleke munt mèt hoeg priesstabiliteit te realisere. 't Besluut um 't drei-stappe-plan in geng te zète woort al in december 1989, vlak nao Die Wende (de val vaan de Berliense Maor) door d'n Europese Raod genomme; de belaangriekste bepaolinge woorte in 1992 vasgelag in 't Verdraag vaan Mestreech. 't Idee vaan 'n EMU kump oet de polletiek debatte oet dezen tied en weurt allewijl nog ummertouw gehanteerd. In 't Europees primair rech weurt dees term evels bekans noets gebruuk: in artikel 3, paragraof 4 vaan 't Mestreechs Verdraag weurt de opriechting vaan 'n "Ikkenomische en Monetair Unie, boevaan de munt d'n Euro is" es buut vaan de EU geneump. In 't Verdraag rakende de wèrking vaan de Europese Unie (ofwel 't Wèrkingsverdraag) oet 2009 spreek me dao-intege meistes allein meh vaan 'n "ikkenomische en monetair polletiek" vaan de EU. De EMU-lidstaote weure hei aongeduid es "lidstaote, die d'n Euro es munt hantere" (artikel 136 vaan 't VwEU-verdraag), de euvereg lidstaote es "lidstaote, boeveur 'n oetzoonderingssituatie vaan touwpassing is" (artikel 139).