Frederik van Eeden

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Frederik Willem van Eeden (Haarlem, 3 aprèl 1860 - Bussum, 16 juni 1932) waor 'ne Nederlandse sjriever en diechter. Neve zie literair werk woort heer ouch bekind es sociaol activis en veurvechter vaan natuur- en erfgoodbehaajd.

Biografie

Frederik van Eeden woort gebore in 'n groetbörgerleke femilie in Haarlem. Ziene pa, Frederik Willem van Eeden, haolde nog bekindheid es natuurbesjermer en museumdirecteur. In 1878 góng heer medicijne studere in Amsterdam. Iers vestegde heer ziech es hoesdokter, meh al gaw specialiseerde heer ziech in de psychotherapie ('n disciplien die nog in de kindersjeun stoont); in 1887 deeg heer 'n praktijk veur psychoanalyse ope in Amsterdam.

Begin jaore 1880, nog in ziene studietied, begós heer te sjrieve en diechte. Heer woort lid vaan de lètterkundege vereineging Flanor en riechde mèt Frank van der Goes, Willem Kloos, Willem Paap en Albert Verwey 't literair tiedsjrif De nieuwe gids op. Zoedoende maakde heer deil oet vaan de Tachtegers. In 1885 sjreef heer, oonder 't pseudoniem Cornelis Paradijs, de satirische bundel Grassprietjes. In De nieuwe gids publiceerde heer deile vaan zienen ierste roman De kleine Johannes. In 1886 trouwde Van Eeden mèt Martha van Vloten.

In de jaore die volgde zouw Van Eeden losrake vaan de Beweging vaan Tachteg. Heer waor idealistisch vaan instèlling en dat góng neet same mèt 't esthetisch ideaol vaan de aander Tachtegers (l'art pour l'art). Zie socialistisch engagemint brach häöm in 1898 tot 't stiechte vaan Walden, 'n commune veur erm lui en psychiatrische patiënte in zien woenplaots Bussum. Heer had zelfs anarchistische sympathieë en waor bevrund mèt de in Londe woenende Rus Pjotr Kropotkin. Walden bleef bestoont tot 't in 1907 failliet góng. Datzelfde jaor sjeide Van Eeden ouch vaan zien vrouw Martha, um kort tenao te hertrouwe mèt Truida Everts.

In de later jaore vaan zie leve neigde Van Eeden minder nao anarchisme en mie nao mystiek. In 1922 leet heer ziech es katheliek duipe. Van Eeden storf op 72-jaorege leeftied; heer ligk begraove op 't roems-katheliek kèrkef in Bussum.

Stijl

Van Eeden zie vreug werk aosemp de geis vaan de Tachtegers. De gediechte boe heer bekind mèt is gewore zien evels in vrij veers gestèld, neet in de veur hun zoe kinmerkende sonnètvörm. Veural 't gediech "De waterlelie" (zuug foto) is bekind gebleve. In de bundel Grassprietjes, dee heer oonder 't pseudoniem Cornelis Paradijs sjreef, vint me stijlparodieë op diverse hoeseleke en stiechteleke diechters oet de negentienden iew die toen in Nederland populair waore, wie Hendrik Tollens, J.J.L. ten Kate en Nicolaas Beets - poëzie boe de Tachtegers mèt wouwe aofrekene.

Zie prozawerk is op de langen door belaankrieker gebleke. Dèks aoseme ze 'ne mystieke geis (beveurbeeld De kleine Johannes). In zie bekindste book, Van de koele meren des doods oet 1900, maak heer gebruuk vaan zien expertise es psychiater. Heimèt sjreef heer feitelek 'ne psychologische roman, e romantyp wat in d'n twintegsten iew standaard zouw weure.

Werklies

De Paddestoel of De gevaarlijke hartstocht (1882)
Het sonnet (1883)
Frans Hals (1884)
Het poortje, of De duivel in Kruimelburg (1884)
De kleine Johannes (1885)
Grassprietjes (es Cornelis Paradijs; 1885)
De student thuis (1886)
Het hypnotisme en de wonderen (1886)
Gedachten (1887)
Noorderlicht (1888)
Don Torribio (1890)
Studies (1890)
Ellen, een lied van de smart (1891)
Johannes Viator, het boek van de liefde (1892)
De broeders (1894)
Studies. Tweede reeks (1894)
Het lied van schijn en wezen (1895-1922)
Lioba (1897)
Studies. Derde reeks (1897)
Enkele verzen (1898)
Waarvan leven wij? (1898)
Waarvoor werkt gij? (1899)
Van de koele meren des doods (1900)
Van de passielooze lelie (1901)
Binnenlandsche kolonisatie (1901)
De waterlelie (1901)
De blijde wereld (1903)
Over woordkunst (1903)
Gemeenschappelijk grondbezit (1903)
Studies. Vierde reeks (1904)
De kleine Johannes II en III (1905, 1906)
Het poortje of de duivel in de kruimel (1906)
Minnestral (1907)
Dante en Beatrice (1908)
IJsbrand (1908)
De idealisten of Het beloofde land (1909)
De nachtbruid (1909)
Het paleis van Circe (1910)
Welteroberung durch Heldenliebe (1911)
Open brief aan de padvinders (1911)
Sirius en Siderius - deil 1. De Ouders (1912)
Happy Humanity (1912)
Paul's ontwaken (1913)
In kenterend getij (1913)
Sirius en Siderius - deil 2. Het kind (1914)
Sirius en Siderius - deil 3. Geroepen of verkooren (1914)
Aan de vrije jeugd (1914)
De heks van Haarlem (1914)
Bij het licht van de oorlogsvlam (1915)
De Bokkenrijder of het skelet (1917)
Jezus' leer en verborgen leven (1919)
Van de passielooze lelie (1920)
Het godshuis in de lichtstad (1921)
Kerk en communisme (1921)
Het roode lampje (1921)
Aan mijn Engelbewaarder en andere gedichten (1922)
Uit Jezus' openbaar leven (1922)
Isméa, of De stervende vlinder (1923)
Langs den weg (1925)
Jeugd-verzen (1926)
Liber amicorum (1930)
Mijn dagboek (deil 1-4, 1931)
Brieven aan Henri Borel (1933)
Eucharistie (mèt titelplaot vaan Jan Toorop; z.j.)
Mijn dagboek (deil 5-8, 1933-1934; deil 9, [1946])
De geestelijke verovering der wereld (1933)
Over dromen (1956)
Dromenboek (1979)

Bron

Dit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.