Veurbörch
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Veurbörch, veurhaof of boetehaof is 'n veuroetgesjaove verdediging van 'n kesjteël. Bie 'ne aanval op 't kesjteël zal eësj de veurbörch mótte waere genómme alveures de hoofbörch kènt waere genómme. De veurbörch is dus de eësjte verdediging veur 'n kesjteël. De hoofbörch is apart verdedigbaar. Zwoadra de veurbörch is gevalle trèkke de verdedigers zich trök op de hoofbörch. Kort weg gezag: De ingank van de hoofbörch kènt allein mèr bereik waere via de ingank van de veurbörch.
Völ veurbörchte kènne 'ne gebaoge vörm es 'n sjelp óm de hoofbörch en is sóms van 'n ringmoer veurzeen. Mèr ouch kump de veurbörch dèkser veur bie 'n kesjteël mèt 'n döbbele ómwalling en is dan bereikbaar via 'n valpaort of baogbrök euver de eësjte grach nao 'n paortgeboew. Sóms haet 'n veurbörch taores op de heuk.
In de meiste gevalle wirt 't deil wo de veurbörch op steit aanvöllend beboewd mèt sjure of 'n boerderie. 'n Deil van de gróndj woort dèks veur landjboew gebruuk, ten behove van aete veur de kesjteëjbeweuners.
'n Bekènd veurbeeld van 'n kesjteël mèt veurbörch is kesjteël Doornenburg.
Limburgse veurbeelde van kesjteële met 'n veurbörch zint:
- Kesjteël Arcen in Árse
- Kesjteël Borggraef in Lottem
- Kesjteël Cortenbach in Voelender
- Kesjteël Gebrook in Gebrook
- Kesjteël Hillenraad in Zjwame
- Kesjteël Lömmerich in Lömmerig
- Kesjteël Riviere in Klumme
- Kesjteël Wolfrath in Houtem
- Kesjtieël Wieënesrao in Wienesrao
- Kesjtieël Pöt aan de Hoonsbeek bie Voelender