Ludwig van Beethoven

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Ludwig van Beethoven (Bonn, 17 december 1770 - Wene, 26 miert 1827) waor 'nen Duits-Oosteriekse componis en pianis. Heer weurt algemein gezeen es eine vaan de groetste en geniaalste vernuiers in de meziek en eine vaan de invloodriekste componiste.

Leve

Beethoven-Denkmal in Bonn

Beethoven, dee z'ne grampeer oet Vlaondere kaom en de Nederlandsen achternaom aonnaom, woort gebore es zoen vaan 'ne musicus aon d'n hoof vaan de käörvoors, vaan ween heer zien ierste lèsse kraog. In 1792 trok heer nao Wene, veur in de lier te goon bij Joseph Haydn. In de ierste ach jaor vaan zie verblief in Wene vestegde heer snel ziene naom es pianis, meh d'n doorbraok es componis kaom pas nao 1800. Vaanaof 1798 woort heer laankzaam douver - allewel tot 't nog bekans twinteg jaor doorde tot heer gaaroet douf gewore waor, mós heer ummer mier zie werk es pianis en dirizjènt vaan zien eige werk opgeve. Veur geld waor heer dèks aofhenkelek vaan aristocratische protégés, umtot zien progressief muziek neet väöl weerklaank voont bij 't groet publiek. Ouch woort heer dèks (miestal oongelökkeg) verleef op vrouwlui oet hoeger klasse, aon wee heer veural väöl pianowerke (wie 't euverbekind Für Elise) opdroog.

E bitteke erkinning kaom in 1815, wie zien Zevende Symfonie in première góng. De mythe vaan d'n douve componis dee toch bleef componere verspreide ziech euver gans Europa, allewel tot ziene meziek nog ummer moderner en moderner woort. Vaanaof 1826 gong zien gezoondheid hendeg snel achteroet en stopde heer mèt componere.

Werk

Vergeleke mèt de mieste achtienden-iewse componiste is 't werk vaan Beethoven besjeie vaan umvang: in naoventrint twie etmale kin 't oetgeveurd weure. Beethoven componeerde relatief laankzaam en verworp hiel väöl. Wat veer vaan häöm höbbe is evels vaan 't groetste historisch belaank.

Zien carrièr weurt meistens in drei stökker verdeild: 1. de liertied (tot 1800), boe-in heer nog veural in de stiel vaan Mozart en Haydn sjrief; 2. de middelperiode, boe-in zien werke moderner en ambitieuzer weure; 3. de late periode, boe-in zien werke ummer langer weure, klassieke vörmsjema's verwatere en e mystiek karakter kriege. In die lèste periode sjreef heer o.a.d. zien euverbekinde Negende Symfonie; boe de Ode an die Freude (Ood aon de Vräög) 't lèste deil vaan oetmaak.

Veranderinge die Beethoven heet doorgezat zien: 't verheffe vaan de symfonie es belangriekste genre oet de instrumentaal muziek, 't touwlaote vaan e koor in de symfonie, 't vrijer genruuk vaan de klassieke vörmsjema's, durchbrochene Arbeit, 't oetbreie vaan 't orkes tot wel twie kier zienen oersprunkeleken umvaank en 't frequent gebruke vaan tertsverwantsjappe.

Invlood op aander componiste

Bekaans alle negentienden-iewse componiste zien door häöm, dèks zwoer, beïnvleujd. Hector Berlioz, Anton Bruckner en Johannes Brahms zien de belaangriekste symfonici die door häöm geïnspireerd woorte; Franz Schubert, Robert Schumann en Johannes Brahms zien häöm sjatpliechteg veur häör kamermuziek. Zie harmonisch en melodisch idioom laog aon de basis vaan de ganse romantiek.

Composities

Hoofartikel: Lies vaan composities vaan Ludwig van Beethoven

Beethoven heet belaankriek minder gesjreve es de mieste groete componiste veur häöm. Dao steit tegeneuver tot 't belaank vaan ein inkel compositie, boe heer dèks väöl tied in staok, zier groet is vergeleke mèt zien veurgengers. Beethoven waor d'n ierste dee al zien groete werke vaan opusnommers veurzaog (wat veur häöm hoegoet bij gedrökde werke gebäörde, en allein incidenteel). Sommege vreug werke woorte pas later gepubliceerd; 't nommer zeet dus neet alles. Zoe is 't octèt opus 103 e jäögwerk, en woort de ierste versie vaan de Leonore-ouvertuur es lèste oetgebrach.

Stökker zoonder opusnommer (jäögwerke en kleinder werkskes) zien opgenome in de catalogus vaan Georg Kinsky en Hans Halm en in die vaan Willy Hess. De lèste catalogus is completer; toch weurt gemeinelek de catalogus vaan Kinsky en Halm gebruuk (mèt 't veurveugsel WoO, 'Werke ohne Opuszahle'). 'nen Daarde catalogus, dee vaan Giovanni Biamonti, is zoe compleet meugelek en umvat alle bekinde werke, inclusief de oondudelekste sjetse.

Werke mèt opusnommer

• Drei klaveertrio's opus 1
• Drei klaveersonnate opus 2
• Striektrio in Es, opus 3
• Striekkwintèt in Es, opus 4 (bewèrking vaan opus 103)
• Twie cellosonnate opus 5
• Sonnaat veur klaveer quatre-mains in D, opus 6
• Klaveersonnaat nr. 4 in Es, opus 7
• Serenaad veur striektrio in D, opus 8
• Drei striektrio's, opus 9
• Drei klaveersonnate opus 10
• Klaveertrio in Bes, opus 11 ('Gassenhauertrio')
• Drei vioolsonnate opus 12
• Klaveersonnaat nr. 8 in c, opus 13 ('Pathétique')
• Twie klaveersonnate opus 14
• Klaveerconcert nr. 1 in C, opus 15
• Kwintèt veur klaveer, hobo, klarinèt, fagot en hore in Es, opus 16 (ouch klaveerkwartèt)
• Horesonnaat in F, opus 17 (ouch cellosonnaat)
• Zès striekkwartètte opus 18 ('Haydnkwartètte')
• Klaveerconcert nr. 2 in Bes, opus 19
• Septet in Es, opus 20
• Symfonie nr. 1 in C, opus 21
• Klaveersonnaat nr. 11 in Bes, opus 22
• Vioolsonnaat nr. 4 in a, opus 23
• Vioolsonnaat nr. 5 in F, opus 24 ('Vreugjaorssonnaat')
• Serenaad veur fluit, viool en altviool in D, opus 25
• Klaveersonnaat nr. 12 in As, opus 26
• Twie klaveersonnate 'quasi una fantasia' opus 27 (nr. 2 bekind es 'Mondscheinsonate')
• Klaveersonnaat nr. 15 in D, opus 28 ('Pastoraol')
• Striekkwintèt in C opus 29
• Drei vioolsonnate opus 30
• Drei klaveersonnate opus 31 (nr. 2 'Der Sturm', nr. 3 'Die Jagd')
• Leed An die Hoffnung, opus 32 (ierste zètting)
• Zeve bagatelle veur piano in Es, C, F, A, C, D, As, opus 33
• Zès variaties op 'n oersprunkelek thema veur klaveer in F, opus 34
• Vieftien variaties en fuga op 'n oersprunkelek thema in Es, opus 35 ('Eroicavariaties)
• Symfonie nr. 2 in D, opus 36
• Klaveerconcert nr. 3 in c, opus 37
• Klaveertrio in Es, opus 38 (bewèrking vaan opus 20)
• Twie preludes door alle twelf toensoorte veur klaveer, opus 39
• Romance veur viool en orkes nr. 1 in G, opus 40
• Serenaad veur fluit en klaveer in D, opus 41 (bewèrking vaan opus 25)
• Notturno veur altviool en klaveer in D, opus 42
• Ouvertuur en ballètmeziek veur Die Geschöpfe des Prometheus, opus 43
• Variaties op 'n oersprunkelek thema veur pianotrio in Es, opus 44
• Drei marsje veur klaveer quatre-mains, opus 45
• Leed Adelaide, opus 46
• Vioolsonnaat nr. 9 in A, opus 47 ('Kreuzersonnaat')
• Zès lejer vaan Gellert, opus 48
• Twie klaveersonnate opus 49
• Romance veur viool en orkes nr. 2 in F, opus 50
• 2 rondo's veur klaveer opus 51
• Ach lejer opus 52
• Klaveersonnaat nr. 21 in C, opus 53 ('Waldsteinsonnaat')
• Klaveersonnaat nr. 22 in F, opus 54
• Symfonie nr. 3 in Es, opus 55 ('Eroica')
• Tripelconcert veur viool, cello en piano in C, opus 56
• Klaveersonnaat nr. 23 in f, opus 57 ('Appassionata')
• Klaveerconcert nr. 4 in G, opus 58
• Drei striekkwartètte opus 59 ('Rasumovskykwartètte')
• Symfonie nr. 4 in Bes, opus 60
• Vioolconcert in D, opus 61
  • Klaveerconcert in D, opus 61a
• Corlian-ouvertuur in c, opus 62
• [opus 63 en 64 zien oondergesjove]
• Aria Ah! Perfido, opus 65
• Ach variaties op 'Ein Mädchen oder Weibchen' veur cello en piano in F, opus 66
• Symfonie nr. 5 in c, opus 67 ('Noedlotssymfonie')
• Symfonie nr. 6 in F, opus 68 ('Pastoraol symfonie')
• Cellosonnaat nr. 3 in A, opus 69
• Twie klaveertrio's opus 70 (nr. 1 steit bekind es 'Geistertrio')
• Blaossextet in Es, opus 71
• Opera Fidelio, opus 72
  • Leonore-ouvertuur nr. 2 in C, opus 72a
  • Leonore-ouvertuur nr. 3 in C, opus 72b
• Klaveerconcert nr. 5 in Es, opus 73
• Striekkwartèt nr. 10 in Es, opus 74 ('Harpkwartèt')
• Zès lejer opus 75
• Zès variaties op 'n oersprunkelek thema veur piano in D, opus 76
• Pianofantasie in g, opus 77
• Klaveersonnaat nr. 24 in Fis, opus 78
• Klaveersonnaat nr. 25 in F, opus 79
• Koerfantasie in c veur klaveer, koer en orkes, opus 80
• Opus 81:
  • Klaveersonnaat nr. 26 in Es, opus 81a ('Das Lebewohl')
  • Sextèt in Es, opus 81b
• Veer arietta's en e duèt, opus 82
• Drei lejer vaan Goethe, opus 83
• Egmont-ouvertuur in f, opus 84
• Oratorium Christus am Ölberge, opus 85
• Mès in C, opus 86
• Trio veur 2 hobo's en Ingelsen hore in C, opus 87
• Leed Lebensglück, opus 88
• Polonaise, in C, opus 89
• Klaveersonnaat nr. 27 in e, opus 90
• Wellingtons Sieg veur orkes, opus 91
• Symfonie nr. 7 in A, opus 92
• Symfonie nr. 8 in F, opus 93
• Leed An die Hoffnung, opus 94 (twiede zètting)
• Striekkwartèt nr. 11 in f, opus 95 ('Serioso')
• Vioolsonnaat nr. 10 in G, opus 96
• Klaveertrio in Bes, opus 97 ('Aartshertogstrio')
• Leedcyclus An die ferne Geliebte, opus 98
• Leed Der Mann vom Wort, opus 99
• Leed Merkenstein, opus 100
• Klaveersonnaat nr. 28 in A, opus 101
• Twie cellosonnate opus 102
• Octèt veur 2 hobo's, 2 klarinètte, 2 fagotte en 2 hores in Es, opus 103
• Striekkwintèt in c, opus 104 (bewèrking vaan opus 1 nr. 3)
• Zès variatiereekse veur klaveer en fluit, opus 105
• Klaveersonnaat nr. 29 in Bes, opus 106
• Tien volksleedsjes mèt variaties veur fluit en klaveer opus 107
• Veerentwinteg Sjotse lejer opus 108 (leedzèttinge)
• Klaveersonnaat nr. 30 in E, opus 109
• Klaveersonnaat nr. 31 in As, opus 110
• Klaveersonnaat nr. 32 in c, opus 111
• Cantaat Meeresstile und glückliche Fahrt, opus 112
• Buunmeziek Die Ruinen von Athen, opus 113
• Marsj en koer bij Die Ruinen von Athen, opus 114
• Ouvertuur Zum Namensfeier, opus 115
• Tremate, empi, tremate veur sopraan, tenor, bas en orkes, opus 116
• Ouvertuur König Stephan, opus 117
• Elegischer Gesang veur veer stumme en striekkwartèt, opus 118
• Èlf bagatelle in g, C, D, A, c, G, C, C, A, A, Bes, opus 119
• 33 variaties euver 'ne wals vaan Anton Diabelli in C, opus 120 ('Diabellivariaties')
• Opus 121:
  • Klaveertrio in g/G, opus 121a (variaties op 't leed 'Ich bin der Schneider Kakadu')
  • Opferlied opus 121b (ouch versies veur zaankstum en klaveer)
• Bundeslied veur twie stumme, koer en hermenie, opus 122
• Missa Solemnis in D, opus 123
• Ouvertuur Die Weihe des Hauses, opus 124
• Symfonie nr. 9 in d, opus 125
• Zès bagatelle in G, g, Es, b, G, Es, opus 126
• Striekkwartèt nr. 12 in Es, opus 127
• Leed Der Kuss, opus 128
• Alla ingharese quasi un capriccio in G, opus 129 ('Die Wut über den verlorenen Groschen')
• Striekkwartèt nr. 13 in Bes, opus 130
• Striekkwartèt nr. 14 in cis, opus 131
• Striekkwartèt nr. 15 in a, opus 132
• Große Fuge in Bes, opus 133
• Fuga veur klaveer quatre-mains in Bes, opus 134 (bewèrking vaan opus 133)
• Striekkwartèt nr. 16 in F, opus 135
• Cantaat Der glorreiche Augenblick veur 4 solostumme, koer en orkes, opus 136
• Fuga veur striekkwintèt in D, opus 137
• Leonore-ouvertuur nr. 1 in C, opus 138

Werke zoonder opusnommer

De bekindste zien:

• Drei klaveersonnate WoO 47 ('Käörvoorssonnate')
• Albumblatt Für Elise, WoO 59

Extern links

Commons: Ludwig van Beethoven – Media gerelateerd aan dit óngerwerp

• Oetgebreide website gewijd aon leve, werk en erfenis vaan Beethoven