Art deco

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Aan dit artikel weurt de kómmenden tied nog gewirk. Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke.

detail van Palais Stoclet in Brussel

Art-deco ies 'n kunssjtielperiode die volg op de Art nouveau of Jugendstil. De term sjtamp oet de jaore 60 van de 20e ièw en geit truuk op de waereldtentoansjtèlling van 1925 in Paries ónder de naam: "Exposition internationale des Arts Décoratifs et industiels modernes". De periode löp van óngevaer 1910 tot 1935 ('t Interbellum). De tentoansjtèlling waor van groate invlood op veural de toegepasde kuns in de jaore 20 en 30. Op 'n internationaal woonbeursj in Paries in 1920 waore veur 't ièrsj avant-gardistische, sjtrak en asymetrisch vörmgegeve muibele te zeen. Groate (Franse) name van óntwerpersj in 't begin zin Ruhlmann, Leleu en Sue & Mare.

Ouch de sjtiel van de Amsterdamse sjoal en de Delfse sjoal valle ónder de Art deco. De Art deco maak gebruuk van elemente oet 't Expressionisme, Fauvisme en 't Kubisme, die in dezelfde tied florere.

In dezelfde tied besjtoon ouch de sjtruiminge De Stijl (in Nederland), 't Constructivisme (o.m. Rusland, de Wiener Werkstätte in Oasteriek en 't Bauhaus (in Duutsjland)

Kènmerke

De vörmgeving ies sjtrakker en soberder es de in de Art nouveau. Me haet 'n veurkeur veur geometrische vörm. Geleefde materiale bie muibele waore exotische houtsoorte en lakwerk. Daoneve toepassing van nuuj materiale es nikkel, chroom en celluloid. Rechhokige vörm mèt aafgerónde heuk, baogsegmente in besjtek, kleier en auto's.

Exrpessief boewe: verseringe in metselwerk, mèt ornamente, scuplture en frieze. Vènsterindeilinge. Depe, dynamische kleure. Blokvörmige boewlichame, golfmotieve, cylindrische vörm, daker tot op de grónd, sculpture van bakstjein. Driehook, segementbaog en trapezium. Massieve vörm. Mix mèt Kubisme, get expressionisme, zakelikheid en mesjiensesthetiek. Reclame-affiches. Gebruuk van glanzend chroom.

Geboewe

Chrysler Building (Van Alen) in New-York

Nederland

• Scheepvaarthuis 1912-1916 van Johann Melchior van der Mey, Michel de Klerk en Pieter Kramer ('n vreug veurbeeld van expressionistisch boewe en Amsterdamse sjoal)
• Huis ter Heide, villa in kubistische vörm van Robert van 't Hoff.

Nederlands Limburg

De kèrk van Brokem

In Brokem sjteit de mergele Sint Jozefkèrk van Alphons Boosten oet 1930. Zoawaal exterieur es interieur zint qua sjtiel ein gehièl.

Belsj

• 't Palais Stoclet in Brussel oet 1905, ein van de ièrsjte Art decokunswerke, ies óntworpe door de Oasteriekse architek Joseph Hoffmann (1870-1956). Neet allein 't geboew, meh ouch de inriechting en inventaris zint van zien hand. 't Ies 'n totaalkunswerk.De kunssjilder Gustav Klimt (1862-1918) maakde wansjilderinge en mozaiëke.

• In en rónd Brussel en Antwerpe sjtoon väöl veurbeelde van 't boewe in art deco.

• Villa van Buuren (1928) in Ukkel haet 'n gans interieur in art deco en ies noe 'n museum mèt 'n collectie sjilderieje.

VS

• In New York 't Chrysler geboew (wolkekrabber 319 m. hoag) oet 1930 van William Alen haet 'n bekleiing van sjpegelend roesvrie sjtaol. De torekap haet reigelmaotige telescoopechtige segmente die oetloupe op 'n priem. Drieheukige vènstere in de baogsegmente wèrke expressief en dynamisch. Decoratief en geliek reclame-elemente zint de orginele Chryslerwieldoppe. Radiatorfigure op de heuk van 't geboew dene, in naovolging van gotische veurbeelde, es watersjpuwersj.
• Empire State Building
• Rockefeller center, 1931-1940
• Frank Loyd Wright

Duutsjland

Bauhaus

• Einsteinturm in Potsdam van Erich Mendelsohn
• Chilehaus in Hamburg 1921-1924van Fritz Höger

Frankriek

René Lalique: glaaskuns en seerraojer.