Aelse

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Aelses. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Aelse (Elsloo) Gewaeze gemeinte in Nederlandj
{{{locatie}}}
Gevörmp	1817
Opgehaeve	1982
Opgegange in	Stein
Provincie	Nederlands Limbörg
Hoofplaats	Aelse
Opperflaakde (bie opluffing)	8,18 km²
– daovan water:	0,39 km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	6.980 (1971)
– deechde:	8,54/km²
Lies van börgemeisters

Aelse (Nederlands: Elsloo) is 'n dörp in Nederlands Limburg in de gemeinte Stein. In de buurt sjtruime de Hemelbaek en de Sjlekbaek.

Buurtsjappe

Buurtsjappe zin:

• Katsep (Catsop)
• Terhage.

Gesjiedenis

In de buurt zeen opgravinge, die truk gaon nao de tied van de Bandkeramiekers, die hie rónd 5000 v. Chr. woonde. De boere waore aafkómstig van Boheme en Moravië. De Romeine houwe hie 'ne Romeinse villa en 'n begraafplaats. Ouch de Franke en Merovingersj höbbe hun doaje begrave op 't plateau in 't Maasdal bie Aelse . 't Hudige dörp is van Middelièwse oarsjpróng. In de 12e ièw boèwde de hière van Aelse 'n börch. De reste ligke in de Maas. De luuj verdeende vreuger hun brwad mèt sjeepvaart op de Maas. 't Hoes van Jan Coninx, dae helsjtein oet Name verveurde, bevunk zich baove op de Maasberg.

Saer 1982 huurt Aelse bie de gemeinte Stein.

Historische inwoanertalle

Zoawel in de neugetiende as in de twintigste ièw is de bevolking van Aelse bezónger hel gegreujd, mjèstal helder as 't gemiddelde van de provincie.

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1830 786 -- 1840 1.110 +41,2% (+5,6%) 1849 1.254 +13,0% (+4,3%) 1859 1.206 -3,8% (+4.4%) 1869 1.264 +4,8% (+4,5%) 1879 1.380 +9,2% (+7,0%) 1889 1.447 +4,9% (+6,8%) 1899 1.447 =0% (+10,2%)

Jaor Aantal Greuj (gans Limburg) 1909 1.602 +10,7% (+17,8%) 1920 2.020 +26,1% (+32,5%) 1930 2.650 +31,2% (+25,1%) 1947 3.511 +32,5% (+24,2%) 1956 4.273 +21,7% (+27,3%) 1960 5.127 +20,0% (+7,4%) 1971 6.980 +36% (+13,9%)

• Opmerking: Bie de volkstèlling van 1971 zeen de ciefers op ganse vieftalle aafgerund. Gelèt op 't klein aantal inwoeners van Aelse is 't greujciefer veur dat jaar op ganse percènte aafgerund.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(x₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Aelse
Blauw: Provincie Limburg

Waope

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

---

De gemeinte Aelse kraog op 21 november 1888 vaan d'n Hoege Raod vaan Adel e waope touwgekind (zuug de tabel veur e printsje), wat ziech zoe liet besjrieve:

In sinopel (greun), bezejd mèt elzetekskes, de H. Maag Maria, in natuurleke kleur, mèt kroen en nimbus vaan goud en gekleid in zèlver (wit), op de rechtererm dragende 't kinneke Zjezus, mèt e kleid vaan zèlver, mèt 'ne nimbus vaan goud en, vashawwend aon 'n koord vaan keel (roed) twie sjuinsgezatte sjèldsjes, dat aon de rechterkant (veur de beziener links) vaan keel belaoje mèt drei kepers vaan goud, en dat aon de linkerkant vaan keel mèt 'ne paol vaan goud, belaoje mèt drei kepers vaan sabel (zwart).

De elzetekskes zien sprekend: ze beelde de lètterleke beteikenis vaan de (Nederlandse) naom es 'bos vaan elze' oet. Maria is zeker sinds de zestienden iew sjötspetroen vaan Aelse. De sjèlder zien vaan Gavre ('n hierlekheid boevaan de hiere langen tied ouch euver Aelse heersde) en vaan de aw hierlekheid Aelse. De Maria mèt twie sjèlder in de hand vörmde in vreuger tije 't zegel vaan de hierlekheid.

Bezeenswaerdig

Kesjtièl Aelse

• Aelse is besjermp dörpsgezich mèt monumentaal pande in de Dörpssjtraot, op de Maasberg en Op d'n Berg.

'n Gedeilte van oud Aelse is aafgebraoke bie de aanlèk van 't Julianakanaal (1925-1935).

• De Heilige Augustinuskèrk oet 1848 door architect Dumoulin. 't Baksjteine geboew haet klassieke elemente. Bènne sjteit 'n houte Anna-te-drieëbeeld oet 1525 gemaak door 'de Meister van Aelse, wavan nog mjeh werke bekènd zin. Wiejer zin nog te zeen de beelde van de heilige Catharina en Sinteberb, 't 13e jews "houte kruus van Katsep" en 'n Miedelièws doupvont. Aansjtwatend bevingk zich nog 'ne apaarte Maria devotiekapel.
• De Mariakèrk oet 1959.
• Martinuskèrk
• Op de kruusing van de Raodhoessjtraot, Kaaksjtraot en Dörpsjtraot sjteit 'n neogotisch kapelke, oet de 19e ièw, gewiejd aan Slevevrouw van Lourdes. 't Gebuuwke (rieksmonument) is opgetrokke oet veldbrandsjtein op de plaats woo in vreuger jaore 'ne sjanpaol haet gesjtange. Veurdat 't hudig beeld in 't kapelke kaom te sjtaon sjtinge d'r versjeie anger beelde: 'n houte crucifix en tot 1995 'n Heilig Hartbeeld. Binne hingk ouch nog e klein houte kruus, dat in 2004 op wónderbaarlike wies ies euvergebleve oet 'n aafgebrend hoes.
• Naeve de kapel sjteit de ouw dörpspómp.
• Kesjtièl Elsloo. Van warsjpróng 'n broewerie woort 't in de 17e ièw verboewd tot kesjtièl door de Hièr van Aelse, graaf Nicolaas d'Arberg Valengin. Bie 't complex werre ouch 'n watermeule, 'ne haof en 'n wenjelpark mèt heemtuin. In de Maasbedding ligke de reste van 'ne börch van Aelse, die in de 51 e jew door de Maas is euversjtruimp.
• de inpandige Sjlekmeule (watermeule) op de Sjlekbaek sjtamp oet 1552.
• Graafkapel van de grafelike familie Geloes van 't kesjtièl.
• Sjtreekmuseum Sjippersjbäörsj oet de 17e jew.

Dörpsvereiniginge

• Fanfare De Maasgalm
• Heemkundevereiniging De Maasstreek
• Carnavalsvereiniging de Sajelaire
• Starlight twirl vereiniging

Dialek

In 2000 versjeen de platte Aelsenaer, de dictionair van 't Aelser plat oet de jaore veur 1940-1950 en vreuger van de hand van J.G.G. Cobben.