Weitesjappeleke rivvelutie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Weitesjappeleke rivvelutie, Weitesjapsrivvelutie of Natuurweitesjappeleke rivvelutie (Ingels: scientific revolution, Duuts: naturwissenschaftliche Revolution, Frans: révolution scientifique, Grieks: Επιστημονική επανάσταση of Epistimonikí epanástasi, Nederlands: wetenschappelijke revolutie) vörmp 'n periood in de Europees historie boe-in centraol steit tot de Aajdgriekse en Christendómse kènnis plaotsmaak veur moderne weitesjap. 't Waor e gevolg vaan de Renaissance. Dees modern weitesjap bassiert ziech op ervaring en ratio, get wat nog altied centraol steit in de weitesjap. Daomèt zaw me kinne stèlle tot de Weitesjappeleke rivvelutie de groetse verandering oets waor in de weitesjap en tot me nog ummertouw veurleef in e rizzeltaot vaan dees rivvelutie. De perbleme die centraol stoonde in dees periood waore: Wie kin me de natuur kènne, wat is 'n experiment, wat is reije en wie mót me de mins en de maotsjappij bestudeere op weitesjappelek niveau. Op filosofisch niveau begoste mie en mie lui aofsjeid te nömme vaan versjillende ideeë vaan Sokrates, Plato en Aristoteles mer tegeliek kom 'n herwaardering vaan de Griekse filosofie, mètnaome es 'n tege-antwoord nao de kèrk. De twijfel of God besteit waor nog gaaroet neet ter spraoke in dees periood mer kritiek nao de kèrk begos ummertouw aonwezeger te weure in Europa. 't Protestantisme is hei e rizzeltaot vaan. Zoonder de bookdrökköns oet de Renaissance had dees rivvelutie noets kinne bestaon. Me zaw de weitesjappeleke, literaire en filosofische oontwikkelinge vaan de Moderne historie kinne verdeile in drei periodes:
- De 16e iew - Renaissance
- De 17e iew - Weitesjappeleke rivvelutie
- De 18e iew - Verleechting
- De 19e iew - Romantiek
Me zaw de Weitesjappeleke Rivvelutie ouch es oonderdeil vaan de Renaissance kinne zien. Toch steit de 16e iewse filosofie nog gans achter de Griekse filosofie en waor kritiek jegens Aristoteles nog e groet taboe. Dit taboe begos pas in de weitesjappeleke rivvelutie te dove en verdween pas ech in de Verleechting. Ein vaan de reijes tot me kritischer woort op de Aristoteliaonse filosofie waor mètnaome de oontdèkking vaan Amerika. Hei-oet bleek tot d'r gaaroet niks klopde vaan de besjrievinge die Aristoteles en aandere Grieke naamkde vaan de wereld boete Europa.
Brón
bewirk- Colleges vaan de Universiteit Mestreech
- Rehfuss, Wulff D., UTB Handwörterbuch Philosophie, Berlien (2003)