Wale
- Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Lontzener, es te dit dialek sjpriks.
- Dit artikel gèèt över 't dörp van de Britsje Eilen; vör 't volk in Belsj, kiekt: Walloniërs.
Walhorn of Wale is 'n dörp in de gemèngde Lontzen in de Duutsjtalige Gemeensjap. Rabotrath en Astenet hure bie Wale. Allewiel dörkruse de ottobaan A3 (E40) en d'r daoaan parallel lopende TGV van Thalys de plaatsj.
Historie
bewirkWale waor in de middelieëwe 'n hoofdplaatsj in 't hertogdom Limburg, doe keuningsdomein Harna. De plaatsj waoërt in 888 dör Lotharius ll vermeld. In 1072 sjoonk keizer Hendrik IV. d'r keuningshoof an 't Aokener Mariensjtift. D'r hertog van Limburg lieëverde saer 1176 d'r abt va Rolduc (Rode), dae de zörg how över de parochies van 't hertogdom. Rolduc sjtèlde bies 1792 de pesjtuërs en preestere aa. Wale waor bies 1695 moderparochie van de ömliegkende plaatsje, wie Loontze, Raore, Kettenis of Eynatte. Bies 1795 waor Wale èng van de vief hoeëgbaanke in 't Hertogdom Limburg.
D'r in Wale gebaore Nicolaus Wilhelm Beckers waor d'r arts van keizer Leopold I. en waoërt dör dem in d'r adelsjtaand verhaove. Oet Astenet sjtamde Nicolaus Heyendal, prior vanaaf 1706 en van 1712-1731 abt van Rolduc. Zieng vörowwersj waore sjaeëpene en klaerke van de hoeëgbaank. In zieng funktie es abt va Rolduc waor e lid van de Sjtaote van Limburg.
Bekiekenswaeërd
bewirk- De romaans-gotische kèrk va Johannes d'r deuper dateert va 1504;
- Aow häöf Danshof, Königshof, Crummelshof, Crutshof of Mutzhof oet d'r 15de, 16de en 17de ieëw;
- D'r kruutswaeg va Johberg;
- Good bewaarde patriciërshoezer va Astenet;
- Kesjtieël Thor mèt jaortal 1700.
Rolduc Platz/Place Rolduc
bewirkIn februari 2010 kraeg d'r Kirmespley in Wale 'ne Rolduc Platz/Place Rolduc ömdat driej abte va Rolduc oet Wale aafkomstig waore.[1] [2]
Aod keenderversje
bewirkIn dit oondäögend keenderversje keumt d'r plaatsjnaam Wale väör.
Marie-Katrien, oe gèès-te e-ba?
Nao Wale.
Wat dèès-te dao?
't Keend is kraank.
Wat haat 't da?
'n Hoemel in g'n vot!