Volmeule van Ieëpe
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
.JPG)
De Volmeule is 'n middesjlaag watermeule in de naobiejheid van 't dörpke Ieëpe, gemeinte Gulpe-Wittem, en is gelaege op 'ne ziejtak van de Gäöl dae zich óngeveër 220 m. baovesjtraoms oet de lènkeroever aafsjplits.
Historie bewirk
De gesjiedenis van de Ieëper Volmeule haet zien oarsjpróng in de 18e eëuw. De meule maakde in daen tied óngerdeil oet van de Vaolser lakeindusjtrie die doe in volle bleuj waas en die door de Duutsje fabrikant Johann Arnold von Clermont waas verplaatsj van Aoke nao Vaols. Door de ligking van de meule op de Gäöl waas d'r 'ne euvervloed aan water besjikbaar óm te kènne volle. In de ómgaeving van Vaols waas völ minder water aanwezig 't gein 'n beperking waas veur dees indusjtrie. In de napoleontische tied woort door zien regime de exportmeugelikheje aevel aan banje gelag, wodoor de lakeindusjtrie van de Clermonts euver häör hoagtepuntj heen raakde en tensjlotte zelfs opheel te besjtaon.
In 1834 kaom de meule, die doe al veur langere tied boete wirking waas, in 't bezit van de fabrikant Johann Wilhelm Kannengiesser oet 't Duutsje Düren. Hae vestigde in de meule 'n wolsjpènnerie, woveur hae de machines oet zien sjpènnerie in Düren leet euverbrènge. Nao ziene doad in 1836 naom zien weduwe, en later ziene zoon Wilhelm, de meule euver en breide dees nog oet mèt 'n lakefebriek, 'n daekefebriek en 'n kunswolmeule. De meule woort doe aangedreve door 'n iezere middesjlagraad mèt 'ne middellien van 3,71 m. en 'n breite van 2,74 m.
In 1867 woort 't bedrief door 'ne felle brandj volledig verrinneweert, wonao de femilie Kannengiesser besjloot tot verkoup. De nuje eigenaer woort de firma Coumont en Paulus die de meule es sjpènnerie en vollerie in gebruuk naom. In 1870 woort de meule opnuuj door 'ne brandj getróffe. 't Verrinneweerde febrieksgeboew mèt de belendende percele woorte te koup aangebaoje. Nuje eigenaer woort Jan Lodewijk Hoeberechts, koupman in Mesjtreech dae de volmeule leet ómboewe tot graanmeule wodoor d'r 'n eindj kaom aan de Ieëper textielnieverheid.
De femilie Hoeberechts verkoch de meule in 1921 aan Joseph Hubert Brauers dae in 1928 en 1947 ènnige verboewinge leet oetveure, wobiej 't complex zien hujige aanzeen kreeg. Biej de verboewing in 1928 woort 't waterraad, dat 'ne middellien van 3,57 m. en 'n breite van 1,65 m. hèj, vervange door 'n Francisturbine, geleverd door de Machinefabriek en IJzergieterij P. Konings oet Zjwame en 'n maalwerk geleverd door de Ateliers de Construction L.Michel-Simonis oet Jupille-sur-Meuse biej Luuk. De turbine woort in de meuletak geplaatsj en veurzeen van 'ne gemetselde ómboew mèt lessenaersdaak.
Nao de Tweëde Waereldaorlog woort 't belang van de meule sjteeds geringer en woort ze oet bedrief genómme.
Heringebruukname bewirk
In de 70-er jaore van de vurrige eëuw woorte door de toenmalige börgemeister van Wittem, J.J.M. Ficq en eigenaer J. Brauers planne gemaak veur 'n graotsjalige resteratie. Dees planne geraakde in ein sjtraomversjnelling wie in 1973 de meule angermaol door brandj woort getiesterd. De aw turbine en 't gang- en maalwerk kooosjte door de brandj aevel neet hergebroekt waere. Vervangende óngerdeile ware neet besjikbaar. De Maatschappij Onroerend Goed Oranje-Nassaumijnen in Heërle sjónk in 't kader van 't Monumentejaor 1975 't complete gangwerk en de maalsjtool van de Eikendermeule in Heërle. Dit brach aevel mèt zich mit dat 't noadzakelik woort óm ein waterraad toe te passe. Dit woort ein middesjlaagraad geleverd door de Machinefabriek Konings oet Zjwame en oetgeveurd mèt 'ne middellien van 5,50 m., 'n breite van 1,75 m. en veurzeen van 'ne krop.
In 1977 woort de meule weer feëstelik in gebruuk genómme es graanmeule. In de meule woort 'ne gedènksjtein ónthuld ter naogedachtenis aan de eigenaresse weduwe Brauers-Thywissen, die tiedes de resteratie sjtórf. De meule is allewiel in eigedóm van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, veur de exploitatie woort de Stichting De Volmolen Epen opgerich die mèt de Stichting Het Echte Bakkersgilde ein contrac aafsjloot veur de levering van terfmael aan Limburgse bekkers die biej dees sjtichting zint aangesjlaote.
