Vesting Valkeberg

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Vesting Valkeberg in 1555 op de kaart van Jacob van Deventer
De Grendelpoort of Mestreechterpoort
Sjtadsmoer mèt de res van 'ne rónne tore in 't weste. Links op de achtergrónd kesjtièl den Halder
Berkelpoort mèt bovenop de berg de rewien

De vesting Valkeberg ies 't versjterkde sjtedsje Valkeberg in Zuud Limburg mèt verdedigingsmoere en ingankspoorte, alles in mergel opgetrokke. Nao de verinnewering van 't kesjtièl Valkeberg in 1329 woort 't wir opgeboewd in de Gotische sjtiel. Aan ziene voot greujde 't aantal hoezer. De vesting Valkeberg woort gebore. Achter de dieke walmoere groof me depe grachte. Daobie maakde me gebruuk van de rivier de Geul. In de moere kaome drie groate en drie kleiner ingankspoorte. Aan de noordkant de hoofpoort of Geulpoort, die 'n ophoolbrök euver de Geul kreeg. Van hie oet leep de groate weeg nao Houtem, Heerle en Sjin. Dees poort ies al ièwe geleje aafgebroke. Waal bevingk ziech hie nog 'ne verdedigingstore (de Haller), woategenaan later kesjtièl Den Halder aangeboewd ies gewore.

In 1762 woort 't kesjtièl definief opgebloze door de Franse troepe en zal noats miè opgeboewd were. Wat euverbleef waor 'n rewien. 't Sjtedsje zelf ies in 1773 veur 'n groat gedeilte aafgebrend. Ouch in 1822 en in 1825 gebeurde dat umdat de kroetmeule van Prins Frederik van de Nederlande waor gesjprónge. Van 't miedelièws vestingssjtedsje bleve allein nog gedeiltes van de mergele sjtadsmoere, eine rónne tore in 't weste, eine veerkentige tore, 'ne verdedigingstore (den Halder) in 't zuud-weste en 2 (van de 6) ingangspoorte.

In 2009 woorte de mergele kademoere langs de Geul, die op de plaats sjtoon woa vreuger ongevaer de sjtadsmoer gesjtange haet, gerenoveerd. De plekke woa in de Miedelièwe 'ne vestingtore haet gesjtange zint noe ziechbaar gemaak door haufrón balkóns bove de Geul. Ouch de vösjtrap bie de Erke (sjluus) en de wesjtrap in de Geul zint gerestaureerd.

Grendelpoort bewirk

In 't weste versjeen in de 14e ièw de Mestreechterpoort,Trichterpoort , Bergerpoort of Grendelpoort geneump. Vanoet dees poort ginge waeg nao Mestreech, Berg, Geulem en Sub. De hudige naam Grendelpoort zou aafkomstig zin van 'ne grendelpöt "de Gringel" geneump, op dees plek. De lètste restauratie van de poort gebeurde in 1929 en nog ins gedeiltelik nao 2000. In 2008 zint d'r planne um dees poort in ouwe glorie te restaurere, door de twiè tores wir hun oarsjprónkelike huègde te geve en te bedèkke mèt twiè sjpietse daker.

Dees poort haet 'n miededeil mèt aan weerskent twiè forsje rón tores (zonder daker). Miede bove d'n róndbaogdoorgank, mèt 'n eupening veur 'n houte valhèk, bevingk ziech 'n moerkapelke mèt 'n beeld van Maria. Links en rechs ziet 'n ope vènster. In ein van de tores bevingk ziech 'n kemerke, oarsjprónkelik veur de poortwachter(sj). Tegewoordig höbbe allein luuj te voot hie doorgank, auto's moete umvare. In 2014 krieg de Grendelpoort häör ganse tores truuk, de besjtaonde reste were doorgetrokke en gedèk mèt leie puntdaker. Ouch kump t'r weer 'n torekamer (van hout).

Berkelpoort bewirk

Oastelik van 't kesjtièl, tösje de grach aan de Nerem en de Dwingel ('n oetgedeepde gröb en noe 'n trapsjtraot mèt de volksnaam Dwingel en officiële naam van Meylandstraat) kaom in de 14e ièw de Berkelpoort, die de weeg nao Oud-Valkeberg eupende of aafsjloot. Dae weeg löp saer de jaor zestig van de 20e ièw, neve de poort. Op die plaats ies toen ouch 'n sjtökske sjtadsmoer aafgebroke. Daoveur in de plaats kaom 'n houte loupbrök euver dae weeg en rechs op de sjtoep 'n nuuj mergele poortgeboew mèt twiè vootgengersjpeurtsjes. Nao de lètste restauratie in 1923 door W. Sprenger en nog ein in 1995, weurt de ouw Berkelpoort in 2007 gróndig gerestaureerd en in ouwe glorie hersjtèld, dat wilt zègke, dat de tore 'n extra laog van anderhauve maeter debove kriet mèt 'n veerkentig tentdaak gedèk mèt leie.
In tegesjtèlling mèt de Grendelpoort, die besjteit oet 'n dieke döbbel moer tösje twiè rón tores, haet deze tore de vörm van 'n veerkentig hoes mèt 'n róndbaogoetsjparing woa-in 'ne sjpietsbaogige doorgank ies gelaote mèt ruumde veur 'n houte valpoort. In de poort bevingk ziech 'n kemerke.

Geulpoort bewirk

In 2014 woort de ouw Geulpoort wir opgetrokke vanoet zien ouw fundamente, die nog in de grond zote. Aan beids kante van 't weuste mergele geboew kaome sjtökker sjtadsmoer mèt blindbaoge um te laote zeen wie de vesting vreuger oet moet höbbe gezeen. In dit jaor haet de complete vesting Valkeberg 'n grondige restauratie ondergange, naodat ouch alle Geulkades hersjtèld waore. Plaatse woa wachtores houwe gesjtange woorte aangegeve mèt 'n rónd oetsjtekend balkon euver de Geul. 't Halderpark, gelege aan de westelike walmoer, kreeg 'n nuuj indeling en de sjtadsgrachte aan deze kant van de vesting kaome wir truuk. Op 6 mièrt 2015 woort alles fièstelik ge-eupend.

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Vesting_Valkeberg&oldid=411698"