Tönisberg

Dit artikel is gesjreve in 't Venloos. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Berger (Tönisberg), es te dit dialek sjpriks.

---

Berger waope	Kaart
Basisgegaeves van Tönisberg
Bundesland:	Nordrhein-Westfalen
Regieringsdistrik:	Düsseldorf
Kreis:	Kreis Veeëse
Gemeinte:	Kempe
Oppervlak:	9,37 km²
Inwoeëners:	3.500
Bevolkingsdichde:	356 inwoeëners/km²
Huuegte:	31 m. ü. NHN
Poscode:	47906
Netnummers:	02845, 02151, 02152

Tönisberg is 'n kerkdörp en deilgemeinte binne de Rienlandse gemeinte Kempe, in 't weste van Naordrien-Wesfale. De plaats haet ca. 3.500 inwoeëners. Wiechtige staej in de umgaeving zien Neukirchen-Vluyn, Moers, Kreifeld en Duusbörg in Pruses en Venlo in Nederland.

Geografie

't Dörp leet zoeën veer kilomaeter ten zuudweste van Neukirchen-Vluyn en acht kilomaeter ten naordweste van Kempe. 't Leet in 'n alde oerstruimdaal, det begrens wuurt door de heuvels van de Nederriensen Heuvelrök. 'n Bekinde huuegte is de Mühlenberg (64 m. NN). Dae is óntstaon in de letsten iestied, wie steinbrök door 't Scandinavische landies zuudwaarts woorte opgestouwd. De oetleupers van dizze heuvelrök zien de zujelikste plaatse, wao me Scandinavisch gesteinte kint vinde.

Ten weste van 't dörp struimp de Gelderner Fleuth, die in de Niers oetmóndt.

Geschiedenis

Tönisberg woort veur 't iers in 't Verdraag van Vinnbrück van 1284 geneump, dös vreej kórt veur de Slaag beej Woeringe. 't Dörp óntstónd eigelik pès nao d'n boew van 'n kepelke in 1437. In 1537 begós me mit d'n boew van 'n eige kerk en woort 'n parochie gevörmp. In 1798 woort 't dörp, wie 't in Franse hand waas, aan Kempe toegeveug en van Hertogdom Gelder losgekoppeld. Nao 't Congres van Wene in 1815 kwaam 't in Pruses te ligge en woort 't 'n eige gemeinte. D'r kwaam in 1904 'n febriek veur acetyleengaas, det gebroek woort veur lantaerpaole. Elektriciteit woort aevel steids populairder en in 1916 woort de febriek toegedaon. Op 3 miert 1945 woort 't dörp bevried door de Amerikane. Op 1 jannewaar 1970 woort 't dörp opniej toegeveug aan Kempe, same mit de stad zelf, Hüls, Sankt Hubert en Schmalbruch. Hüls kwaam euveriges in 1975 in de gemeinte Kreifeld te ligge.

Tönisberg leet neet wied van 't Ruhrgebeed. In Neukirchen-Vluyn waor d'r 'n schach, waoroet steinkaol gewónne woort. De schach loog deils ónder 't dörp. De mien woort ind 2001 stilgeleg.

Bezeenswaerdighede

• De standerdmeule oet 1802
• De St. Antoniuskèrk oet 1894
• De schachbok van de veurmalige kaolemien Niederberg
• Haus Baaken, 'n ald hoes in 't dörpshert. 'n Deil daovan woort in de zestieënde ieëw geboewd. 't Houfgedeilte van vakwerk kump oet 1611. In 1750 woort 'n deil veur 't letst verboewd in barokstiel. Allewiel is 't in privébezit.
• Op de Mühlenberg is d'r 'n plaquette ter herinnering aan 't Verdraag van Vinnbrück van 1284, det gevolge had veur d'n bekinde Slaag beej Woeringe aan 't ind van de Limburgse Successieaorlog.

• 
  De standerdmeule van Tönisberg
• 
  Zeche Niederberg
• 
  Haus Baaken

Dialek

In 't dörp wuurt "Berger Platt" gekald. Tönisberg leet zoeëwaal baove de Benrather Linie as baove de Uerdinger Linie. In 't lokaal dialek zaet me namelik ek en make, dewiel me zujelik van bei isoglosse esch of isch en ma(a)che zaet. 't Wäördje auch wuurt um diezelfde reje ok. Daodoor wuurt 't dialek tot 't Kleverlands geraekend. Ouk wuurt 't werkwaord <hebbe> as in <we häbbe> as [hɛbə] oetgespraoke, zjus wie in 't Venloos. Zujeliker klink detzelfde zinsdeil es <wir hant>, dök gild det ouk veur 't Zuud-Nederfrankische euvergangsgebeed. Dao zeen ripuarismes al vreej algemein. Ouk 't Berger haet aevel langsaam 'n verendering óndergaon richting 't Ripuarisch.

't Gebroek van 't Berger beperk zich meistal tot vastelaovend en beejeinkómste van de lokaal heimatvereiniging, wie me dökker zuut in Pruses.

Naobeejgelaege kèrne

• Naordwes: Aldekèrk, Stenden (gemeinte Kèrke)
• Naordoeës: Neukirchen-Vluyn
• Zuudoeës: Kapellen (gemeinte Moers)
• Zuud: Hüls (gemeinte Krieëvel)
• Zuudwes: Kempe

Infrastructuur

Get ten weste van 't dörp leet 'nen aafrit van d'n A40, 'ne snelwaeg dae van Venlo nao Dortmund löp. Dizze aafrit kruuts mit de B9, 'n wiechtige naord-zuudroute van Kleef nao Kreifeld.

Weblinke

Commons: Tönisberg – Media gerelateerd aan dit óngerwerp

• Heimatverein Tönisberg e.V.