Sjteekoal: Versjèl tösje versies

'''Sjteekaol''' (of einfach: ''koal'', ''kaol'') is e metamorf gesjteente dat gevörmt weëd durch aafzettinge va fossiel plantereste. 't Gesjteente besjteet oet loage [[koalsjtof]], dat durch hoeëge druk, hoeëge temperatoer en 'ne lange tiedsdoer ómgevurmd weëd. Koal vurmt zich noa [[broenkaol|broenkoal]]; broenkoal óntsjteet noa [[turf]]. Metamorfische processe haote neet óp bei de vurming va koal. Oetintelig óntsjteet [[diamant]]. Koale weëde mieëstal óngergrónks gewónne. 't Gesjteente weëd döks gebroek es branksjtof vuur elektriciteetscentrales. Vreuger woeëd koal óch gebroek vuur hoeshaotelige activitete, wie koake of 't brenne va 'ne kachel. De ópkoms va de [[centraal verwerming]] óp basis va [[eëdgaas]] i de 70'er joare, beteëkende d'r sjloes vavan 't koalegebroek in 't hoeshaowe.

't Ewegvalle va de vroag noa koale hat es gevolg dat de sjleting va de koele i g'n [[Miensjtrieëk]] neet te vermiede woar. De letste koel woar de [[Oranje Nassau I]] i [[Heële]]. Ze woar in productie bis 1974. In 1965 kondigdekóndigde 't kabinet Cals ([[KVP]], ARP, [[PvdA]]) al de sjletinge va de Limburgse koele aa, weil ze economich ónrendabel begóste te woeëde.

[[Zuud-Limburg|Zuud-]] en [[Midde-Limburg]] make deel oet va e groeëter sjteenkoaleveld, dat zich oetsjtrek va [[Ibbenbüren]] in 't noarde va [[Noardrien-Wesfale]], bis i g'n ouw Noard-Franzuësisje regio [[Nord-Pas-de-Calais]]. Dit sjteenkoaleveld woeëd gevörmt in 't geologisch tieëdperk van 't [[Wesfalien]] (313-309,9 [[Mega-annum|Ma]]), 'n deelperiode van 't [[Carboon]] (359,2-299 Ma). I d'r [[twelfde iew|twelfde ieëw]] woeëd vuur 't ieësj koale gedolve i ge daal van 't revierke de [[Worm]] bei [[Kirkroa]]. In 1723 kreeg 't kloeëster va [[Rolduc]] 't rech óm 't sjteenkoaleveldsjteekoaleveld i g'n umgeëving va Kirkroa te exploitere. Dit gebeed sjtang sjpieëder bekank es de [[Domaniaal]]. Vanaaf 1901 woeëd 't gebeed va Kirkroa bis aa Zittert-Geling (de Oeëstelige en Westelige Miensjtreek) durch d'r Sjtaat geëxploiteerd.