Ripuarisch: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Tekslien 2:
't '''Ripuarisch''' is de samevattende term veur de [[Middelfrankisch]]e dialekte die veurnaomelek in 't zuie vaan de [[Duitsland|Duitse]] staot [[Noordrien-Wesfale]] gesproke weure, en ziech oonder mie kinmèrke door twietoenigheid, wie 't [[Limburgs]]. Me kint daodoor 't Ripuarisch es 't [[Middelduits]] breurke vaan 't Limburgs zien. 't Hoofdialek vaan 't Ripuarisch is zeker 't [[Kölsj]], 'n ander groet dialek is 't [[Óchesj]]. In 't uterste zuidooste vaan [[Nederlands Limburg]], te weite in [[Kirchroa|Kèrkraoj]], [[Bóches]], [[Zumpelveld]], [[Lemieësj]] en [[Vóls]], vint me ouch Ripuarische dialekte, wie ouch in 't noorde vaan ''Neubelgien'' ([[Eupe]] en umgeving).
De grens mèt 't Limburgs weurt gevörmp door de [[Benrather Linie]] - dit is 'n sterke [[isoglosse]]. Toch zien väöl Ripuarische dialekte veur Limburgers good te verstoon. De verwantsjap tösse de bei taole kump door de [[Kölse expansie]]: d'n export vaan taolelemente oet 't dialek vaan [[Kölsj|Kölle]] nao 't weste, vaanwege 't aonzeen vaan die stad. 't [[Zuidooslimbörgs]], boe dialekte wie 't [[Heëlesj]] en [[Eupener]] bij hure, heet bezunder väöl invlood vaan 't Ripuarisch oondergaange (zuug ouch: [[Ripuarisch-Limburgs]]).
De belaankriekste kinmerke zien 't consequent [[Lautverschiebung|verandere]] vaan de Aajdgermaanse ''-k'' nao 'ne klinker in ''-ch'': me zeet hei neet allein ''ich'' en ''ooch'', meh ouch ''maache''. De ''-t'' en ''-p'' zien allein in bepaolde posities veranderd: ''losse'' (veur ''laote'') en ''tsied'' (veur ''tied''), meh ''dat''; ''róffe'' (veur ''rope''), meh ''appel'' en ''pónd''. De Aajdgermaanse ''ai'' en ''au'' zien gemonoftongiseerd tot ''ee'' en ''oo'', wie in 't Nederlands en Nedersaksisch, meh in tegestèlling tot 't Standaardduits en tot väöl Limbörgse dialekte. Lang vocaole zien dèks verkort, wienie 'ne consonant drop volg (zuug bovestoonde veurbeelder ''losse'' en ''róffe'').
| |||