Kroatische Ónaafhankeligsheedskrieëg: Versjèl tösje versies

[[Plaetje:Croatian War of Independence collage.jpg|thumb|Versjillènde beelder oet de Kroatische ÓnaafhankeliksheidskrèègÓnaafhankeligsheedskrieëg.]]

DeD'r '''Kroatische ÓnaafhankeliksheidskrèègÓnaafhankeligsheedskrieëg''' waswoar eineinne krèègkrieëg diedeë gevóchtebevóchte wirdweëd ini ded'r veurmaoligvuurmalig [[Joegoslavië|Joegoslavische]] deilsjtaotdeelsjtoat [[Kroatië]] tösjetusje 31 mieërt 1991 en 12 november 1995. De krèègkrieëg onsjtóndóntsjtóng esas gevólg vaanva de winse veurvuur de ónaafhankelikheidónaafhankeligheed vaanva Kroatië. 't Kónflik wäödweëd komplèkser doardurch etnische en rilegieuzerillegieuze taegesjtèllingeteëgesjtèllinge tösjetusje de Kroatische nasjonaliste (kattelike) nasjonaliste en Servische separatiste (orthodoxe) separatiste, diedeë beejbei Servië of Joegoslavië wilde hoarehuëre.

== AonloupAalup en verloupverlup vaanva ded'r krèègkrieëg ==

AonAa 't eindeengd vaanva de [[1980-1989|jaorejoare tachentig]] en begin [[1990-1999|jaorejoare naegentigneëgentig]] vaanva d'n [[twintigsten iewieëw]] waorewoare ini de meistemieëste deilsjtaotedeelsjtoate vaanva ded'r toenmaoligetoenmoalige [[Socialistische RepubliekRippebliek Joegoslavië]] nasjonaal partiejepartieë aonaa de mach gekómegekuëme. De toenmaoligetoenmoalig Servische leiderlieëder [[Slobodan Milošević]] (toendertsiedtoendertied president vaanva Joegoslavië), wilde vaanwegevaweëge ikkenomische belange de riekere deilsjtaotedeelsjtoate behawwe, woewoeë Kroatië toe behoardebehuërde.

EineIng groeëtegruëte mièderheidmieëderheid vaanva de etnische Kroate sjtèmdesjtimde veurvuur de ónaafhankelikheidónaafhankeligheed vaanva Kroatië. Etnische Serve diedeë zich veurnaomelikvuurnamelig bedriejgdbedrieëgd veulden doardurch de opkóms vaanva nasjonalenasjonalistisch Kroatische winse, sjtichden ini 't oosteoeëste vaanva 't huijdigehudige Kroatië en taegeteëge de grénsj mit [[Bosnië]] de ónaafhankelikeónaafhankelige [[Servische Krajina-Rippebliek]]. In dees gebeed woandenwónden en woanewóne huutsjedaag nog sjteitssjteets veurnaomelikvuurnamelig etnische Serve. 't Gebeed haethat taevesteëves einee eigeneegene leger.

De situasjiesituasie versjlèchterde toen (Krajina-)Servische paramilitaireparamiliteëre eindengd mieërt 1991 Kroatische politieagentepolitie-agente aenveleavele beejbei de mere vaanva Plitvice, taegeteëge de grénsj mit Bosnië. Dirèk eining maond d'r naonoa vólgdevuëgde mièderemieërdere aanvàlleaavalle opóp Kroatische agente,. inI mei datdatzèlfde zèldejoar jaorvervólgde vólgdezich 't etnische kónflik en verérgerdeverirgerde de krèègssituasjiekrieëgssituasie. InI augustus 1991 begósbegub ded'r [[Sjlaag óm Vukovar]], ini 't uterste oosteoeëste vaanva 't hujigehudige Kroatië (toen opgeisdjopgeeisdj doardurch de etnische Serve). D'r vele hièheë mèhmeh esas 3.000 doajedoeëde. Dees is eineiva d'rge doajelikstedoeëdeligste gevéchte ini ded'r krèègkrieëg.

[[Plaetje:Serb T-55 Battle of the Barracks.JPG|thumb|VerwoesjteVerweusjte hoezer es gevólg vaanva gevéchte.]]

D'r naonoa waswoeëd de krèègkrieëg bekindbekangd omvaweëge de etnische zuveringe. In oktober 1991 zint de ieësdeieësjte [[concentratiekamp|kónzetrasiekampe]] opgerich, woewoeë ongerónger de beruchte Velepromet en de Stajićevo Kamp. HièHei wäödewoeëde veurnaomelikvuurnamelig Kroatische soldate gevange gehauwegehawwe, laterspieëter ouchóch börgers (somwieles ouchóch Servische börgers, diedeë neet meevóchtemieëvóchte ini ded'r krèègkrieëg). D'r zint hièhei óngevaeróngeveër 600 minsjemiensje ini totaal gesjtórve, meistalmieëstal gedoadvermoard. OuchÓch de sjlechtesjlèchte laevesómsjtandighaedeleëvesómsjtandighede en de martelinge waorewoare beruch. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Serbian_concentration_camps_in_the_Yugoslav_Wars</ref>

Lós vaanva de kózetrasiekampe wäödewoeëde dös ouchóch etnische zoeveringezuveringe geplaegdgepleëg. De groeëtstegruëtste moardpartiejemoardpartieëe vónjevónge ini de ómgaevingómgeëving vaanva Vukovar plaetsjplaatsj, woewoeë ongerónger beejbei eine krankehoes. MièdereMieërdere zuveringe vónjevónge vervólgens plaetsjplaatsj ini ded'r Kroatische sjtreiksjtreek [[Slavonië]].

InI januarijannewarie 1992 zint d'r plànneplanne gemàkdgemaak veurvuur vraedevrede en eine eindeengd vaanva ded'r krèègkrieëg. OpÓp 15 januarijannewarie 1992 haethat de [[Europese Unie]] Kroatië offisieëlofficieël erkènderkengd. DeD'r JNA ('t Joegoslavische leger) trök zich tsröktruuk oet Kroatië en ded'r Krajina. De [[VereinigdeVereenigde Naties]] begósbegub ini fibrewarrie '92 eininne vraedemáchvredemaach, ded'r UNPROFOR. De Servische (paramilitaire) aonwaezigheidaawezigheed ini Krajina blief, nètnet eswieë de zuveringe. 1992 blief militair geziègezieë eine röstig jaorjoar. InI 1993 begónnebegub de KroateKroatische taegeaonvàlleteëgeavalle opóp de Servische paramilitaireparamiliteëre (groeëtegruëte operasies esas opratieoperatie Maslenica en Medak Pocket). InI 1994 bezètte de Krajina-legers de otosjnelwegautosjnelweëg vaanva [[Zagreb]] naonoa [[Beograd]] ini [[Servië]]. DeD'r sjtad Zagreb iswoar taevesteëves aongevàlleagevalle doardurch Servische raketbesjietingeraketbesjieëting, wat lieëde tót zaevezeëve doajedoeëde. Belangriek sjtriedtonèèlsjtriedtoneel was toenwoar de sjtad [[Bihać]] ini Bosnië (zièzieë: [[SjlaagSjlaach óm Bihać]]). OuchÓch ini Bosnië waswoar 't krèègkrieëg, en tösjetusje de Kroatische en de [[Bosnische krèèg]] waswoar geingeen fundementèèlfundementeel versjil of geografisjegeografisj afsjtánjeaafsjtange.

InI 't jaorjoar 1995 wäödewoeëde de Servische trópe tsrökgedróngetruukgedrónge doardurch 't Kroatische leger. De Kroate plaegdenpleëgde op hunhön beurt ouchóch etnische zuveringe op Serve. ÓngevaerÓngeveër 200.000 Serve zeenwoeëde verjaegdjverjaag, 85.000 Kroate (diedeë tót 1994 zeenzint verjaegd''gezuverd'' doardurch de Serve) bevólkde de Krajina oppenuutsjobbenütsj. OuchÓch zeenzint d'r moarde doargepleëg durch de Kroatische trópe geplaegd.

[[Plaetje:Croatian War of Independence monument in Čakovci.JPG|thumb|Ein'n krèègsmonementjKrieëgsmonement ini de ómgaevingómgeëving vanva ded'r sjtad Vukovar.]]

InI totaal loeëpelupe de sjàttingesjattinge vaanva de doajedoeëde doardurch de krèègshánjelingekrieëgshandelinge vaanva 10.000 tót 20.000, woewoeë beejbei getállegetalle vaanva róndjrónk de 20.000 't meistmieëst aonnimelikaannimelig zeenzing. 't Gief ouchóch doajetèllingedoeëdetèllinge diedeë veriëjèreverieëre óngevaerva óngeveër 19.500 doajedoeëde tót maksimaal 24.277 doajedoeëde totaoltotaal. 't TotaolTotaal aontalaatal vlöchteling wasligk róndjrónk de 500.000; väölvöal vlöchtelinge, dèks de Kroatische, zeenzint tsrökgekaerdjtruukgekeëd. AonAa de Servische kantkank zeenzing vaanva de óngevaeróngeveër 300.000 vlöchtelinge 120.000 tsrökgekaerdjtruukgekeëd. De Kroatische regeringrigiering gáfgóf biejnaobeinoa 2.000 vermiste aonaa.

D'r zintzing ouchóch vöal auw geboewegebowwe verwoesjtverweusjt, wiewieë 't bereumde [[kesjtieël vaan Eltz]] beejbei [[Vukovar]].<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Croatian_War_of_Independence#Casualties_and_refugees</ref>

==NaoNoa ded'r krèègkrieëg==

EinIng internasjonaleinternasjonaal réchbank ini [[D'n Haag]] behánjeltbehankelt de zákezake diedeë gerèjleteertgerejleteët zeenzing tót etnische zuveringe en massamoarde doordurch zowè Servische en Kroatische legers en milities. AonAa de Servische kant kriegkrieëg de veurmaoligevuurmalige president vaanvn ded'r Krajina-Rippebliek Milan Martić 35 jaorjoar [[straofsjtraf|gevángnissjtraofgevangnissjtraf]] veurvuur 't groeëtsjaliggruëtsjoalig orgenisèèreorgenisere vaanva etnische zuveringe en massamoarde opóp [[Kroate]]. AonAa de Kroatische kantkank kriegkreëg ginneràlginneroal Ante Gotovina mit 24 jaorjoar de hoeëgste gevangnissjtraf veurvuur 't doajedoeëde vaanva zaekerzeëker 150 etnische [[Serve]] naonoa de Kroatische aonvalleaavalle ini ded't zaomerzeumer vaanva 1995. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Marti%C4%87</ref> <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Ante_Gotovina</ref>

==Zuuch ouchóch==

#[[Joegoslavische krèègkrieëg]]

#[[Sloveense ÓnaafhankeliksheidskrèègÓnaafhankeligsheedskrieëg]]

#[[Bosnische BörgerkrèègBörgerkrieëg]]

#[[Kosovo-krèègkrieëg]]