Peste (kaartspeul)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Peste, in o.m. Duitsland bekind es Mau-Mau is e kaartspeul wat mèt e variabel aontal vaan twie of mie speulers weurt gedoon. Doel vaan 't speul is dien eige kaarte kwiet te speule en tegeliek aander speulers kaarte te doen pakke um te veurkoume tot dat hun lök. 't Speul stèlt gein hoeg eise aon de deilnummers en weurt dèks al op jonge leeftied aongelierd.

Speulverluip

De speulregele versjèlle hendeg nao land, en liechtelek vaan speuler tot speuler. Lui die nog noets tegenein höbbe gepes, mote de regele vaan teveure oonderein aofspreke. Hei-oonder stoon de regele wie ze in Nederland gebrukelek zien.

't Speul weurt gedoon mèt 54 of 55 kaarte, d.w.z. e compleet book inclusief jokers. Me kin es me wèlt ouch twie beuk gebruke; veural bij e groet aontal speulers is dat hendeg.

Veur 't begin weure de kaarte gemingeld. Daan verdeilt d'n deiler ze euver de speulers, miestal ein kaart per kier, te beginne mèt de speuler links vaan häöm. 't Is gebrukelek um zeve kaarte oet te deile, al zal 't bij väöl speulers hendeger zien um minder kaarte te vergeve. De kaarte weure geslote oetgereik en 't speul weurt ouch mèt geslote kaarte gespäöld. Nao 't deile pak d'n deiler nog 'n kaart en lègk die ope op taofel. Die kaart bepaolt de troufkleur en -weerde, meh tèlt nog neet es peskaart. De res vaan de kaarte weurt geslote op 'ne stapel gelag.

Daan begint 't speul mèt de speuler links vaan d'n deiler. Heer lègk 'n kaart op die bij de ierste kaart aonslut. Op 'n paar oetzunderinge nao (zuug oonder) kin dat allein 'n kaart vaan dezelfde kleur of weerde zien. Is de ierste kaart beveurbeeld hartezès, daan heet de speuler de käös tösse 'n aander zès of n'importe wat veur hartes. Es 'r gein kaart kin oplègke (of dat um strategische reies neet wèlt), moot 'r 'n kaart ete. Daonao geit de beurt nao de volgende, tenzij de speuler dao mèt 'n peskaart dao verandering in bringk.

Es de geslote stapel op raak, sjöd me de stapel ope kaarte zoetot de speulers die neet kinne, wijer pakke. De es lèste opgelagte kaart blijf ope op taofel.

Wienie 'ne speuler nog mer ein kaart in han heet, röp 'r "lèste kaart!" of klop 'r op taofel. Dit is veur aander speulers, in 't bezunder deginnege dee veur 'm kump, 't sein veur get te doen: häöm kaarte doen pakke of de trouf verandere. Wee zien lèste kaart oplègk, is oet en heet gewonne.

D'n door vaan 't speul is zier variabel. Umtot de kaarte circulair weure gebruuk en me door 'nen aander zien actie ummer weer nui kaarte krijg, kin me in theorie oonindeg doorspeule. Aon d'n aandere kant is 't speul soms snel veurbij, es eine speuler 'n gooj hand heet en de aandere dao niks tegeneuver kinne stèlle.

Peskaarte

In tegestèlling tot de mieste kaartspeule is bij 't peste de nominaol weerde vaan de kaarte neet belaankriek. 'n Minderheid vaan de kaarte is evels wel vaan belaank es zoegeneumde peskaart. Zier algemein zien de volgende:

• 'n 2 beteikent twie kaarte pakke veur de volgende speuler.
• 'ne Joker beteikent vief kaarte pakke. De joker maag euveral weure opgelag.
• 'ne Boer verandert de troufkleur. Me maag 'm euveral op lègke en zelf bepaole wat de nui trouf weurt. Dat beteikent tot me gerös mèt de roeteboer de kleur vaan hartes nao klaveres kin verandere. De boer is bij 't peste dus 'n wildcard.

't Gief ouch ummer wel kaarte um iemes aanders 'n beurt te doen euversloon. Heibij is 't evels vaan belaank wieväöl speulers 't gief. Bij twie deilnummers kin me allein d'n aander de beurt aofpakke. Dèks is 't de zeve of ach die dat deit. Bij drei of mie speulers is 't aontal meugelekhede groeter. E meugelek systeem is:

• 'nen Hier verandert de speulriechting ("hiere kiere");
• Mèt 'n 8 moot de volgende de beurt euversloon ("ach wach");
• Mèt 'n 7 hèlt me de beurt ("zeve kleve").

De drei kaarte dene daan versjèllende doele. Mèt de 7 kin me zien eige kaarte kwiet, dewijl de 8 ieder deent um iemes wat bekans heet gewonne vaan de wins aof te hawwe. 't Umkiere vaan de riechting kin vaan nöt zien es de volgende speuler lèste kaart heet: es me zelf niks kin doen, heet de speuler aon zienen aandere kant mesjiens wel 'n peskaart.

De 2 en de joker kinne weure aofgekoch: es de speuler, dee aanders twie of vief kaarte zouw mote ete, zelf 'n 2 of joker oplègk, moot de volgende speuler veer respectievelek tien kaarte ete. Ouch de wach-kaarte kinne soms weure aofgekoch, veural wienie me mèt twie lui späölt.

Hoesregele

Wie me heibove al zuut, gief 't variatie in de speulregele. Nog aander regele kinne vaan krach zien. Bij sommege kin me ouch de twie en de joker mètein aofkoupe. Me kin 'ne joker mèt 'n twie beantwoorde en daan de volgende speuler zeve kaarte aonvrieve. Soms is de positie vaan de joker weer aanders: daan deent 'r es passepartout veur aander peskaarte. Me kin 'n 2 aofkoupe mèt 'ne joker, dee daan de functie vaan 2 krijg: de volgende speuler moot veer kaarte pakke.

Wijers kin me aofspreke neet te indege mèt jokers of boere. Heidoor weurt 't lesteger um oet te koume, en kin de speuler veur deginnege mèt lèste kaart dèks nog mèt 'n peskaart ingriepe.

Internationaol

Variante op 't peste weure door gans Europa en deils zelfs in Zuid-Amerika gespäöld. Soms gebruuk me 52 kaarte (bridgespeul, dus zoonder jokers), dèks mer 32 (pikètkaarte). Opvallend aon de Duitse versie is tot me bij de lèste kaart "mau!" moot rope, en me "mau-mau!" zeet es me de lèste kaart oplègk.