Oos-Timorcrisis (1999)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Oos-Timorcrisis oet 1999 begós mèt aonvalle door anti-oonaofhenkelekheids-militante op börgers, en breide ziech oet tot algemein geweld door 't land, met naome in de hoofstad Dili. 't Geweld laajde op naotot 'n mierderheid vaan de keesgerechtigde stummers vaan 't volk veur oonaofhekelekheid vaan Indonesië stumde. Zoe'n 1.400 börgers zouwe doed zien gebleve. 'n VN troepemach (InterFET) die veurnaomelek oet lede vaan 't Australische leger besteit is oetgezonde um de vrei te stiechte en te bewaore.

Details

Achtergroond: referendum

In 1999 beslut de Indonesische regering, oonder sterke internationaolen drök, um e referendum te hawwe euver d'n touwkoms vaan Oos-Timor. Portugal waor begós mèt zeuke nao polletieke boondgenote in de EU, en daonao in aander deile vaan de wereld um drök oet te oefene op Indonesië. 't Referendum, op 30 augustus, gaof 'n dudeleke mierderheid (78.5%) veur oonaofhenkelekheid, daobei 't alternatief vaan 'n otonoom provincie binne Indonesië te weure verwerpend, die bekind moos weure oonder de naom "Special Autonomous Region of East Timor" (SARET).

Geweld

Metein heinao, woort door Oos-Timorese pro-integratie milities, oondersteund door de Indonesische regering, en Indonesische soldaote 'n campagne vaan geweld en terrorisme gestart ter vergelling. Zoe'n 1.400 Timoreze weure gedoed en 300.000 lui weure mèt geweld nao Wes-Timor gedwonge es vlöchteling. 't Groetste deil vaan de infrastruktuur vaan 't land, inclusief hoezer, irrigatiesysteme, waterveurraodsysteme en sjaole, en bijnao 100% vaan 't elektriciteitsnèt vaan 't land weure verweus. Volges Noam Chomsky, "In ein maond heet dees groete militair operatie zoe'n 2.000 lui vermaord, hoonderde vroului en meidskes verkrach, dreikwaart vaan 't volk verplaots, en 75 procent vaan de infrastruktuur vaan 't land verweus" (Radical Priorities, 72).

InterFET

Op 20 september 1999 woort de door Australië geleide vredestroepe vaan de International Force for East Timor (InterFET) oetgezat in 't land en zie brachte 'n ind aon 't geweld. Aktiviste in Portugal, Australië, de V.S. en aandere oefende drök oet op hun regeringe um aktie te oondernumme, boenao president Bill Clinton vaan de V.S. oetindelek Indonesië, wat op dat momint al in financieel probleme waor, dreigde mèt 't intrèkke vaan IMF lieninge. De Indonesische regering stumde in mèt tröktrèkking vaan häör troepe en stoond touw tot 'n multinationaol troepemach in Timor 't gebeed góng stabilizere. 't Waor dudelek tot de VN neet genóg middele had um rechstreeks tege de paramilitair troepe te vechte. Daorum otoriseerde de VN de opriechting vaan 'n multinationaol troepemach mèt de naom InterFET, door de Veilegheidsraod Resolutie 1264. Troepe kaome oet 17 lande, zoe'n 9.900 in totaal. 4.400 kaome oet Australië, de rest veurnaomelek oet Zuid-oos Azië. De troepemach woord geleid door Majoor-Generaal Peter Cosgrove. Ze lande in Oos-Timor op September 20, 1999.

Zuuch ouch

• Oos-Timor crisis (2006)