Oas-Europa

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Sovjet-Unie, 't Oasblok, Joegoslavië en Albanië, 't zoagenumde Oaste, en de res, wat dan dieks 't Weste woort geneump.

Oas-Europa ies 't meis oastelekgelaege deil van 't Europees kontinint. Woa 't oaste van Europa exak sjtart en woa 't indeg ies ivvels subjek veur discussie. Allewel Oas-Europa dieks es geografisch term weurt gebroek, weur 't nog miè es cultureel of polletiek term gebruuk. Aafhenkelek van de diffenitie die me gebroek veur 't Oaste weurt dus 'n bepaalde grens bepaald mer zelfs in 'n dudelek diffenitie ies de grens neet ummer klaor. Bie 't definiëre van Oas-Europa ies 't ouch belangriek te definiëre wat Middel-Europa ies en of 't überhaup besjteit. Middel-Europa maak namelek dieks deil oet van Wes- en Oas-Europa en dan kump de grens van 't Oaste väöl westeleker te ligke.

Wat Oas-Europees ies en wat neet Oas-Europees ies, ies polletiek geveuleg. Dit kump umdat Oas-Europa bie väöl luuj 'n negatieve contonatie haet (es 'n minder ontwikkeld gebeed es de res van Europa). Dit soort ideeë kin me truuk zeen in de modern politiek. Zoa höbbe de Baltische Sjtate succesvol gelobbied um door de Vereinegde Naties (VN) erkind te weure es Noord-Europees, wiel ze daoveur es Oas-Europees gezeen wore. Anger regeringe, wie die van Pole en Hongarieë, prizzentere ziech dieks es Middel-Europees veur dezelfde reie.

Religieus definitie

Van ouds weurt de term Oas-Europa gebruuk um Europa op te sjplitse in 't veurmaleg Wes-Romeins Riek en 't Oas-Romeins Riek (De litse beter bekind es 't Byzantinisch Riek). De sjplietsing tusje daes tsjwiè aw Rieke haw 'n groate cultureel en polletiek impek op Europa. Neet allein laevde de Rieke rillatief vrie geïsoleerd van mekaar, 't waor ouch e paar ièwe later van groat belang umdat 't Weste katholiek bleef (geriech op Roame) en 't Oaste Oasters-Orthedox woort (geriech op Constantinopel, 't later Istanbul). Dit haw wietgaonde gevolge gehad veur neet allein de relizjieus cultuur mer de cultuuroetwisseling en daomit alledaags leve in 't Weste en Oaste in 't algemein. In dat geval weure leng en sjtreke die dieks es Oastelek gezeen weure noe es Centraal of Westelek gezeen; veurbeelde daovan zint Pole en Kroatië.

Taalkundeg definitie

Soms weure de Sjlavische leng geliekgesjtèld aan Oas-Europa. Dat kin evels ouch veur probleme zörge. Allewel dees diffenitie gengbaar ies in 't alledaags taalgebruuk zaw me dan neet-Slavische leng die weure umrink door Slavische leng, wie Hongarieje en Roemenië, neet mittèlle bie 't oaste. Woa die dan waal bie zawte huère ies dan duuster. Daes diffenitie weurt dan ouch bienao noats in de weitesjap gebruuk. Toch is 't gein understatement um te sjtèlle dat Sjlavisch 'n groate invlooj heet op de Oas-Europese cultuur, woa me ouch de grens van 't Oaste trèk.

Anger politieke definities

SA: Oas-Europa én Midde-Europa

Ouch populair ies de diffenitie van Ständiger Ausschuss für geographische Namen. Ouch hie weure de Baltische Sjtate onger 't Noorde gereikend, wijl de Balkan noe 'n eige regio ies, namelek Zuudoas-Europa. Deas diffenitie ies miè historisch en cultureel bepaald. Umdat 't hie waal 'n Midde-Europa geuf, ies Oas-Europa väöl kleiner. 't Besjteit noe allein meh oet de "Rus Leng" (de leng die Russisch of 'n verbonge taal kalle en historisch gans nauw beng höbbe mit de Russische cultuur): Rusland, Wiet-Rusland en Oekraïne.

VN: Oas-Europa, gein Midde-Europa

De VN gebruuk es definitie de groep leng die besjteit oet Wiet-Rusland, Bulgarieë, Tsjechië, Hongarieë, Moldavië, Roemenië, Rusland, Slovakieje en de Oekraïne. In dit geval weurt Midde-Europa dus neet es apaart deil gezeen en maak 't oastelek deil daovan oet aan Oas-Europa. Geografisch gezeen ies Oas-Europa 'n problematische term. De oasteleke grens van geografisch Europa weurt doorgaons gezeen es de Oeral, wat volges de meiste eerdweitesjappers Europees Rusland van Siberië sjeit. Mer zelfs dat ies problematisch. Wat nog problematischer ies ies de westeleke grens, die 't Oaste van 't Weste ofwaal 't Middel sjeit. Ouch ies opvallend dat de Baltische Sjtate bie de VN-diffenitie onger 't Noorde en neet 't Oaste valle, wijl zie bie väöl anger diffenities es oastelek weure besjtempeld. Ouch weurt bi de VN de Balkan deils es Oas-Europa gezeen wijl 't westelek deil van de Balkan onger Zuud-Europa vilt, wijl in de meiste definitie de Balkan onger ein categorie vilt (dèks zelfs onger de categorie Balkan).

Verangering van diffenitie: Van Kaw Oorlog nao Europese Unie

Allewiel ies de diffenitie van de bovegenumde SA (dus mit 'n Midde-Europa es 'n apaarte regio die neet Oastelik ies) erg populair. Dit kump umdat daes ongerverdeiling in de allewiel polletiek toevalleg good gebruuk kin weure: alle oastelekgelaege leng die in de Europese Unie (EU) liegke huère in dat geval bie 't Midde, wiel de leng die oastelik van de EU liegke (wie Oekraïne en Rusland) dan Oas-Europa geneump weure. Regio's van die leng die historisch gezeen deep wortels höbbe mèt EU-leng (zoawie 't Oekraïense Lviv dat haet mèt Pole) weure dan soms waal nog es Midde-Europees gezeen.

De anger diffenitie, van de VN, waor daoveur populair - ouch veural vanwege polletieke reijes: de Kawwen Oorlog. In dat geval woort 't gans Oasblok, de leng die onger de Sovjet-Unie vele of onger häör invloojssjfeer laevde, onger Oas-Europa geraekend. Toch moos dan 't ein en anger weure aangepas. Veural de Baltische Sjtate woorte bienao noats in daen tied es Noordelek besjtempeld mer es Oastelek, 't waor jummersj deil van de Sovjet-Unie. Allewel Albanië en Joegoslavië neet onger de Sovjet invloojssjfeer vele, en dus neet in 't Oasblok loge, wore die leng waal daobie gerekend door de emiste in 't Weste es deil van Oas-Europa of Oasblok, umdat 't communisme dao heersjte. Dit Oas-Europa woort evels dieks gebruuk in anger conteks es Zuud- en Noord-Europa. In de tegesjtilling Oas en Wes, wat van groat polletiek belang waor in de Kawoorlogse sjpanning tösje 't Westers kapitalisme en 't Oasters communisme, woort 't kapitalistisch Zuud- en Noord-Europa meistes mitgerekend bie Wes-Europa. Dao veel dan dieks Turkije ouch onger. Allewel traditioneel Duutsjland en Pruusje neet es Oas-Europees gezeen woorte, woort Oas-Duutsjland in de Kawoorlogse conteks dus ouch es Oas-Europees land gezeen.

Oas-Europa of gaaroet gein Europa?

Allewiel ies de term Oas-Europa opnuuj problematisch gewore umdat "Europa" ummer diekser opnuuj es polletiek term weurt gebroek. In dat geval sjteit Europa geliek aan de EU en de leng die polletiek en ikkenomisch deep zint geworteld in de EU (veural Noorwaeg, Zjweitserland en Iesland). Al 't angere, en veural dat wat ten oaste liegk van de EU, weurt in dat geval überhaup neet mie gerekend es "Europees". 't Bliek ouch in 't woordgebruuk in de media allewiel dat Europese én Russische journaliste Rusland tegeneuver "Europa" zitte. In dat geval weurt Oas-Europa 't deil van de EU dat grens aan de ièrder geneumde "Rus Leng". Ouch bie de recente Oekraïnse Rivvelutie repe de pro-EU Oekraïners oet dat ze "Europees" wouwe weure, wijl de tegesjtenders Russisch wilde weure. In die discourse bliek dus geine plek te zin veur luuj die Europees én Russisch wille zin. Oas-Europa weurt in die conteks dan ouch dieks de term veur de "nuuj" leng van de Unie, wat wil zigke, de leng die in 2004 (Cyprus, Tsjechië, Esland, Hongarieë, Letland, Lithouwe, Malta, Pole, Slovakieë en Slovenië), 2007 (Roamenië en Bulgarieë) en 2013 (Kroatië) woorte toegevoog aan de Unie. In dat rieke weure evels Cyprus en Malta zoa good es noats mitgerekend es Oas-Europees, mer es Zuud-Europees. Deils kump dit door hun zuujeleke liegkinge mer ouch door hun Westers-geallieerde kapitalistische historie in de 20e ièw. De anger leng deile allemaol dat ze communistisch waore tot begin jaore 90 en daodoor geliektiejeg democratiseerde en kapitaliseerde en daomit dus 'n groat deil van hun allewiel onsjtaonshistorie deile. Hiedoor bliek dus meh dat de Kawwen Oorlog nog altied 'n dudeleke sjtempel haet achtergelaote op 't idee Oas-Europa. In dit geval weurt 't veurmaleg Oas-Duutsjland amper nog versjtoon es deil van 't Oaste aangezeen 't same mit 't veurmaleg Wes-Duutsjland noe deil oetmaak vaan 't allewiel Duutsjland.

Tusje Azië en Europa

In transcontinentale leng wie Rusland en in minder mate Turkieë weurt ummer diekser nao Eurazië geriffereerd. Daes term, die zoawaal Europa es Azië besjleit, weurt veur polletiek reies dieks gebruuk um 'n identiteit te prizzentere die neet zoa erg in relatie sjtoon mèt Wes-Europa. Oas-Europa weurt in dit geval gezeen es 't euvergensgebeed tusje Europa en Azië. De leng in de Kaukasus weure in dat geval ouch dieks es Oas-Europees besjtempeld. 't Mitnumme van die leng (Georgië, Armenië en Azerbaijan) gebeurt zoawiezoa ummer miè. Sporadisch weure hie ouch Centraal-Aziatische leng, wie Kazakhstan, mitgereikend tot Oas-Europa. Dit is ivvels 'n wieneg gebruukde diffenitie.