Limburgse klaanklier en spelling

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Limburgs is èng verwant aon 't Nederlands. Dus is 't te verwachte tot me väöl vaan de Nederlandse eigehede ouch in 't Limburgs trökvint. De Limburgse grammair, vocabulair en ouch klaanklier mote hendeg op de Hollandse trèkke.

Klaank is evels meistal 't ierste wat verandert wienie 'n nui taol gevörmp weurt, en 't lèste wat verdwijnt es 'n taol geassimileerd weurt. Dat zuut me good in 'n Hollands dialek wie 't Haogs: 't löp gaans parallel aon 't Algemein Nederlands, meh 't kint klaanke die in 't AN neet of koum veurkoume.

Veur 't Limburgs, dat väöl wijer vaan 't Nederlands steit es 't Haogs, geld dit natuurlek ouch. De klaankinventair vaan 't Limburgs is groeter es de Hollandse, en dèks weure klaanke op e meneer geïntoneerd dee 't Hollands volkome vreemp is. Daorum is 't nötteg, jeh nudig, 'ne klaankinventair op te stèlle.

't Limburgs is 'n taol mèt 'n klein traditie vaan gesjreve tekste. Wijer liert me 't neet op sjaole. Daodoor volg 'ne Limburger dee zien taol sjrijf dèks zie geveul, en de Hollandse spelregels. Dèks is zoe'n spelling neet zoe adequaat: Klaanke die väöl opein liekene, meh neet 'tzelfde klinke, weure wel 'tzelfde gesjreve. Instanties die ziech beroopsmaoteg mèt 't Limburgs bezighawwe, wie Veldeke en de Wèrkgroop AGL höbbe 'n mie taolkundege spelling oontwikkeld, die die versjèlle wel respecteert. De klaankinventair heioonder is dao-op gebaseerd.

Klaankinventair

Monoftonge (einklange)

't Limburgs kint 24 invoudige vocale.

Kort	Spelling	Veurbeeld	Laank	Spelling	Veurbeeld
[i]	ie	zie	[iː]	ie	hier
[ɪ]	i	hin	[ɪː]	ee	beer¹
			[eː]	e(e)	leef
[e̞]	è	Bèlsj	[e̞ː]	èè	Èèsjde
[ɛ̞]	e	hel
[ɛ]	èe	?? (Gölpe)	[ɛː]	ae	gaer
[ɑ]	a	kat
[a]	á	Árse	[aː]	a(a)	gaar
[ɒ] ~ [ɔ]	o	non	[ɒː]	ao	sjaol
[o̞]	ó	stóp	[o̞ː]	òò	gòòd
			[oː]	o(o)	good
[u]	oe	doeg	[uː]	oe	zoer
[y]	u(u)	zuud	[yː]	uu	huur
[ɵ]	u	um	[ʏː]	eu	deur¹
[œ]²	ö	rögk	[œː]²	äö	häöm
[ə]³	e	de
			[øː]	eu	sjeun

Dees klenk waere veurnamelik in 't Noorde zoea gerealiseerd. In 't zuuje blief 't meistal gewuuen /eː/ en /øː/.
ö en äö waere in 't Noorje en 't Midde döks es /ɞ/ en /ɞː/ gerealiseerd.
/ə/ wuuertj ane grens mit Pruses döks es /ɐ/ gerealiseerd.

Opm.: Alle lang vocale höbbe twie variante, namelek sliep- en stoettoen. De vaan ziechzelf korte vocale [i], [u] en [y] höbbe die meugelekheid ouch ; daan weurt de vocaal zelf laank (langer), bev. tied. De aander ech korte vocale kinne allein twei variante kriege es 'n l, m, n, ng of r drop volg. 'n Sleiptoen kin weure aongegeve met 'n ^.

De volgende klaanke weure dèks verward: e en è en i, o en ó, ö en u, äö en eu (veur r). 't Versjèl tösse dees vocale is ummer tot de twiede mie veur in de moond weurt oetgesproke, met geronde lippe. (Kiek ouch bij Limburgs in driej trepkes).

Spellingsaonwijzinge um bij 't sjrijve op Wikipedia te gebroeke

spellingspiekbreefke veur sjrijvers in 't dialek op Wikipedia

Extern linke

Limburgsespelling.nl, mèt 't officieel spellingsadvies van Veldeke en oefeninge veur versjèllende dialekte