Limburgs in driej trepkes

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oos-Voeres. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Vör d'r driejhook tössje de Germaans-Romaanse taalgrens en de Benrather Laen haat Professer Boileau van de universitèèt va Lük in 1951 - 1971 de klaanke van de lokale taal besjtudeerd, namelik vör 'n òppervlakte va-n driejhónderdsestig veerkaante kilometer, mit sestigdoezend inwoners (1969).

Hae broekt dao bie 'n aege sjpelling, neet die van de IPA, 'n sjpelling die tèkes vraot die v'r normaal neet hant (e mit e peunt d'r- ónder, e mit e-n hökske d'r- ónder, enz.)

Dr' pròfesser laet waeëd op 't feit dat ee g'n umgangstaal van zie gebied de e, de o en de eu mie es twèèj trappe van aoëpenhèèd hant:


äö-èù-eu - Tùssje "däör" en "zeut" sjtèèt "Tèùve"

ao-òò-oo - Tùssje "plaog" en "ploog", "gròòf'"

ae-èè-ee - Tùssje "waeg" en "vleeg", "gèèt'"


In de lies hie- ónder zunt de inzichte van d'r Armand Boileau toegepast mit 'n sjpelling, die baeëter paast bie wat me-n ee Limburg gewend ès.

In ander tale bewirk

't Nederlans haat bv. mer èng köete e (bed) en èng lang ee, en die versjille ee klaank - zeu òch de o en de oo -en 'n lang eu hant ze dao al gaar neet.- Freule ??

Officieel haat 't Duutsj al get mieë: köete e (Bett) en lang ä (Bär) / lang ee (mehr). Mae voll - bohren / Böcke - Höhle. -- Me hüet òch grob, gröbrt, met ù.

't officieel Fraans kint zelfs mar juus köete kleenkers: è, é, o, au, ... Mae me huuët (inj 't Belsj Fraans ?): "la mariée est très belle": la marjee è trè bel, mit driej trepkes.

Grens bewirk

Oeë liet de grens van ós driej trepkes nao 't naoërd-westen toe?

referenties bewirk

Limburgs mit 3 Trepkes
Dit ès 'n klinkeranalyse, gèè spellingssysteem

Daoväöer haat dis analyse 'n ège spellingl
1. de köete klaanke an 't ing van e waoëd, en
2. lang en köete ie, oe, uu.

Kleenkere mit naslag (-ë) kaome later nog.
 
oetspraokschema

1 open niet-geronde klinkers
fon Boileau
1971
conv. SL = sleeptoon
ST =stoottoon
gesjlaoëte lettergr. aoëpe lettergr. an 't ing
y   u laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
tuut ((punt)zak)
---
muus (muizen)
____________________
krüts (kruis)
---
ül (uil)
ruke (ruiken)
---
sjume (schuimen)
____________________
trükke (tricks)
---
sjpüjje (spuwen)
xx
---
juu (halt paard !)
____________________
xx
---
dedjü (gotfer..)
ø  
+
 
ö1 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
keump (kommen)
---
sjteul (stoelen)
____________________
zus (want)
---
un (ui)
keuse (konden, conj)
---
veule (voelen)
____________________
kulle (verneuken)
---
xx
xx
---
keu (koeien)
____________________
xx
---
xx
ǭ  ???   ö2 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
dèùsj (tafel)
---
drèùm (droom imp.)
____________________
Gùlpe (Gulpen)
---
pùl (jong kip)
flèùte (fluiten)
---
drèùme (dromen)
____________________
knùppel (knuppel)
---
hùjje (hooien)
nèù (neen (twijfel))
---
nèù (neen (zeker))
____________________
xx
---
jèù (vooruit paard !)
œ   ö3 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
näöj (gierig)
---
päöl (palen)
____________________
xx
---
öft (gedroogd fruit)
xx
---
xx
____________________
xx
---
käöre (aaien)
bäö (boe)
---
knäö (kluwen, plur)
____________________
xx
---
xx

2 gesloten, niet-geronde klinkers
fon Boileau conv. SL = sleeptoon
ST =stoottoon
gesjlaoëte lettergr. aoëpe lettergr. an 't ing
i   i laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
knien (konijn)
---
vies (vies)
____________________
diekk (dik)
---
bliefft (blijft, hij)
piepe (roken)
---
piepe (piepen)
____________________
diekke (dikke)
---
kienne (kienen)
hie (hier)
---
xx
____________________
bie (bij (iemand))
---
wie ?(hoe?)
ɪ, e  
+
 
e1 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
keend (kind)
---
reem (riem)
____________________
drissig (dertig)
---
dipde (diepte)
pese (pissen)
---
dene (dienen)
____________________
xx
---
sjpringe(springen)
xx
---
knee (knie)
____________________
ee (in)
---
xx
ȩ   e2 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
Èèzde (NL-Eijsden)
---
wèès (wees)
____________________
hèts (hitte)
---
bèd (bed)
wète (weten)
---
dèle (delen)
____________________
lètter (letter)
---
lèjje (leiden)
nèè (neen)
---
hèè ! (he !)
____________________
xx
---
büffèè (buffet)
ɛ   e3 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
hael (hard)
---
gael (geel)
____________________
get (iets)
---
teng (tanden)
xx
---
gaele (kopen)
____________________
effe (effen)
---
Sjlennig (Slenaken)
xx
---
rae (reden)
____________________
xx
---
mae (maar)

3 open geronde klinkers
fon Boileau conv. SL = sleeptoon
ST =stoottoon
gesjlaoëte lettergr. aoëpe lettergr. an 't ing zz
u   oe laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
moes (muis)
---
sjoer (schuur, imp.)
____________________
oett (uit)
---
voett (weg (gaan))
kroepe (kruipen)
---
sjoere (schuren)
____________________
toeppe (kaartspel)
---
doemme (duimen)
doe (jij)
---
xx
____________________
xx
---
doe (toen)
o  
+
 
o1 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
Moontse (Montzen)
---
good (goed)
____________________
dóch (doe, imp.)
---
ós (onze (vr.))
xx
---
rope (roepen)
____________________
xx
---
wónne (wonen)
xx
---
ko (koe)
____________________
xx
---
xx
ǫ   o2 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
gòòd (goud)
---
róóm (room)
____________________
òp (op)
---
Mòrres'nt (Moresnet)
ròke (roken)
---
vóge (voegen)
____________________
klòppe (kloppen)
---
òwwe (ogen)
jó (ja, twijfel)
---
hó ! (ho !)
____________________
xx
---
fòttò (foto)
ɔ   o3 laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
zaot (zout)
---
traon (traan)
____________________
nog (nog)
---
kow (koude)
xx
---
raoze (kijven)
____________________
hotte (houden)
---
sjowwe (schouwen)
jao (ja)
---
dao (aldaar)
____________________
xx
---
bao (bijna)

4 gesloten geronde klinkers
ɯ ??? ___ hant v'r die?? (Belsj Limburg missjie ?)
bekaand in Slavische tale (Russ. byt' = zieë).

5 a
fon Boileau conv. SL = sleeptoon
ST =stoottoon
gesjlaoëte lettergr. aoëpe lettergr. an 't ing
a   a laank (SL)
---
laank (ST)
__________
köet (SL)
---
köet (ST)
graaf (talud)
---
graaf (graf)
____________________
gasp (gesp)
---
gram (gram)
bazel (prietpraat)
---
kare (karren)
____________________
matte (matten)
---
kalle (praten)
xx
---
sja (schade)
____________________
da (dan)
---
ba (bah)