Limburgs in driej trepkes
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oos-Voeres. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Vör d'r driejhook tössje de Germaans-Romaanse taalgrens en de Benrather Laen haat Professer Boileau van de universitèèt va Lük in 1951 - 1971 de klaanke van de lokale taal besjtudeerd, namelik vör 'n òppervlakte va-n driejhónderdsestig veerkaante kilometer, mit sestigdoezend inwoners (1969).
Hae broekt dao bie 'n aege sjpelling, neet die van de IPA, 'n sjpelling die tèkes vraot die v'r normaal neet hant (e mit e peunt d'r- ónder, e mit e-n hökske d'r- ónder, enz.)
Dr' pròfesser laet waeëd op 't feit dat ee g'n umgangstaal van zie gebied de e, de o en de eu mie es twèèj trappe van aoëpenhèèd hant:
äö-èù-eu - Tùssje "däör" en "zeut" sjtèèt "Tèùve"
ao-òò-oo - Tùssje "plaog" en "ploog", "gròòf'"
ae-èè-ee - Tùssje "waeg" en "vleeg", "gèèt'"
In de lies hie- ónder zunt de inzichte van d'r Armand Boileau toegepast mit 'n sjpelling, die baeëter paast bie wat me-n ee Limburg gewend ès.
In ander tale
bewirk't Nederlans haat bv. mer èng köete e (bed) en èng lang ee, en die versjille ee klaank - zeu òch de o en de oo -en 'n lang eu hant ze dao al gaar neet.- Freule ??
Officieel haat 't Duutsj al get mieë: köete e (Bett) en lang ä (Bär) / lang ee (mehr). Mae voll - bohren / Böcke - Höhle. -- Me hüet òch grob, gröbrt, met ù.
't officieel Fraans kint zelfs mar juus köete kleenkers: è, é, o, au, ... Mae me huuët (inj 't Belsj Fraans ?): "la mariée est très belle": la marjee è trè bel, mit driej trepkes.
Grens
bewirkOeë liet de grens van ós driej trepkes nao 't naoërd-westen toe?
referenties
bewirk- Boileau A. 1971. Enquête dialectale sur la toponymie germano-romane du Nord-Est de la province de Liège - Analyse lexicologique et grammaticale comparative
- http://users.skynet.be/fa393867/lit/kwoof17.html
- http://www.arts.gla.ac.uk/ipa/vowels.html"
| Limburgs mit 3 Trepkes Dit ès 'n klinkeranalyse, gèè spellingssysteem Daoväöer haat dis analyse 'n ège spellingl 1. de köete klaanke an 't ing van e waoëd, en 2. lang en köete ie, oe, uu. Kleenkere mit naslag (-ë) kaome later nog. | |||||||
 | |||||||
1 open niet-geronde klinkers | |||||||
| fon | Boileau 1971 |
conv. | SL = sleeptoon ST =stoottoon |
gesjlaoëte lettergr. | aoëpe lettergr. | an 't ing | |
| y | 
|
u | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
tuut ((punt)zak) --- muus (muizen) ____________________ krüts (kruis) --- ül (uil) |
ruke (ruiken) --- sjume (schuimen) ____________________ trükke (tricks) --- sjpüjje (spuwen) |
xx --- juu (halt paard !) ____________________ xx --- dedjü (gotfer..) | |
| ø |  + 
|
ö1 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
keump (kommen) --- sjteul (stoelen) ____________________ zus (want) --- un (ui) |
keuse (konden, conj) --- veule (voelen) ____________________ kulle (verneuken) --- xx |
xx --- keu (koeien) ____________________ xx --- xx | |
| ǭ ??? | 
|
ö2 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
dèùsj (tafel) --- drèùm (droom imp.) ____________________ Gùlpe (Gulpen) --- pùl (jong kip) |
flèùte (fluiten) --- drèùme (dromen) ____________________ knùppel (knuppel) --- hùjje (hooien) |
nèù (neen (twijfel)) --- nèù (neen (zeker)) ____________________ xx --- jèù (vooruit paard !) | |
| œ | 
|
ö3 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
näöj (gierig) --- päöl (palen) ____________________ xx --- öft (gedroogd fruit) |
xx --- xx ____________________ xx --- käöre (aaien) |
bäö (boe) --- knäö (kluwen, plur) ____________________ xx --- xx | |
2 gesloten, niet-geronde klinkers | |||||||
| fon | Boileau | conv. | SL = sleeptoon ST =stoottoon |
gesjlaoëte lettergr. | aoëpe lettergr. | an 't ing | |
| i | 
|
i | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
knien (konijn) --- vies (vies) ____________________ diekk (dik) --- bliefft (blijft, hij) |
piepe (roken) --- piepe (piepen) ____________________ diekke (dikke) --- kienne (kienen) |
hie (hier) --- xx ____________________ bie (bij (iemand)) --- wie ?(hoe?) | |
| ɪ, e |  + 
|
e1 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
keend (kind) --- reem (riem) ____________________ drissig (dertig) --- dipde (diepte) |
pese (pissen) --- dene (dienen) ____________________ xx --- sjpringe(springen) |
xx --- knee (knie) ____________________ ee (in) --- xx | |
| ȩ | 
|
e2 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
Èèzde (NL-Eijsden) --- wèès (wees) ____________________ hèts (hitte) --- bèd (bed) |
wète (weten) --- dèle (delen) ____________________ lètter (letter) --- lèjje (leiden) |
nèè (neen) --- hèè ! (he !) ____________________ xx --- büffèè (buffet) | |
| ɛ | 
|
e3 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
hael (hard) --- gael (geel) ____________________ get (iets) --- teng (tanden) |
xx --- gaele (kopen) ____________________ effe (effen) --- Sjlennig (Slenaken) |
xx --- rae (reden) ____________________ xx --- mae (maar) | |
3 open geronde klinkers | |||||||
| fon | Boileau | conv. | SL = sleeptoon ST =stoottoon |
gesjlaoëte lettergr. | aoëpe lettergr. | an 't ing zz | |
| u | 
|
oe | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
moes (muis) --- sjoer (schuur, imp.) ____________________ oett (uit) --- voett (weg (gaan)) |
kroepe (kruipen) --- sjoere (schuren) ____________________ toeppe (kaartspel) --- doemme (duimen) |
doe (jij) --- xx ____________________ xx --- doe (toen) | |
| o |  + 
|
o1 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
Moontse (Montzen) --- good (goed) ____________________ dóch (doe, imp.) --- ós (onze (vr.)) |
xx --- rope (roepen) ____________________ xx --- wónne (wonen) |
xx --- ko (koe) ____________________ xx --- xx | |
| ǫ | 
|
o2 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
gòòd (goud) --- róóm (room) ____________________ òp (op) --- Mòrres'nt (Moresnet) |
ròke (roken) --- vóge (voegen) ____________________ klòppe (kloppen) --- òwwe (ogen) |
jó (ja, twijfel) --- hó ! (ho !) ____________________ xx --- fòttò (foto) | |
| ɔ | 
|
o3 | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
zaot (zout) --- traon (traan) ____________________ nog (nog) --- kow (koude) |
xx --- raoze (kijven) ____________________ hotte (houden) --- sjowwe (schouwen) |
jao (ja) --- dao (aldaar) ____________________ xx --- bao (bijna) | |
4 gesloten geronde klinkers | |||||||
| ɯ ??? | ___ | hant v'r die?? (Belsj Limburg missjie ?) bekaand in Slavische tale (Russ. byt' = zieë). | |||||
5 a | |||||||
| fon | Boileau | conv. | SL = sleeptoon ST =stoottoon |
gesjlaoëte lettergr. | aoëpe lettergr. | an 't ing | |
| a | 
|
a | laank (SL) --- laank (ST) __________ köet (SL) --- köet (ST) |
graaf (talud) --- graaf (graf) ____________________ gasp (gesp) --- gram (gram) |
bazel (prietpraat) --- kare (karren) ____________________ matte (matten) --- kalle (praten) |
xx --- sja (schade) ____________________ da (dan) --- ba (bah) | |