Kwik

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kwik of kwikzilver is e sjemisch element mit 't symboeal Hg (van 't Griekse hydrargyrum) en 't atoeamnómmer 80. 't Is e zilverwit euvergangsmetaal det es ènsigs metaal ouch bie kamertemperatuur vleujbaart is.

De naam "kwik" is aafgelèdj van 't Aadnederlandjs waord quick, det "laevetig" mèntj; 't Ingels quicksilver mèntj den ouch van oearsprónk "laevetig zilver", aangezeen 't vleujbaart is.

Toepassinge

Inne industrie wuuertj kwik veural gebroek veur lektrik- en lektronische toepassingen en in alderlei verbinjing. Toet óngevieër 't ènj vannen twinjigsten ieëf woort kwik väöl gebroek in thermomaeters en baromaeters. Vanwaenge de vergiftigheid van dit element is 't veur dees toepassing ummertoe wiejer in ónbroek geraak. Anger toepassinge zeen:

Kwik wuuertj toegepas in kwikdamplampe wie spaarlampe, hieël heljer leechbrónne die gaasvörmig kwik bevatte;
Op laboratoria wuuertj kwik regelmaesig gebroek veur hoeagtemperatuurthermomaeters, diffusiepump en anger laboratoriuminstermènte;
Ómdet kwik mekkelik verbinjinge (amalgame) vörmp mit góld wuuertj 't toegepas veur góld te isoleren oet gólderts;
't Tripelpuntj van kwik (234,3156 K) is e vasligkendj puntj det geldj es temperatuurstanderd vanne Internasjenaal Temperatuursjaol ITS-90;
Bieje perduksje van natriumhydroxied waere kwikcelle gebroek;
Inne tandjheilkónde waere kwikamalgame gebroek in tandjvöllinge;
Inne genaeskónde wuuertj de organokwikverbinjing thiomersal sómtieds gebroek veur 't conservere van vaccins. Bieje aafbraak van dees stof in 't lief kump ónger anger ethylkwik vrie;
Kwik woort vreuger ouch gebroek veure blooddrök van patiënte te maete. Allewiel wuuertj hieveur lektronische apparatuur gebroek, meh de einheid van blooddrök wuuertj nag ummer gegaoven in mm Hg, ofwaal de wieväölheid aan kwik die de blooddrök kan ophöffe. 'n Blooddrök van 120 mm Hg kan dus in e buuske 12 cm aan kwik opdrökke;
Inne lektrosjemie wuuertj kwik gebroek inne droependje kwikelektrood, die 'nen einveljig reproduceerbare standerd is veur lektrosjemische potentiaalmaetinge;
Inne gezóndjheidszörg wuuertj kwik gebroek es geleiendj matterjaal in kwiktuikes, e rubber buuske gevöldj mit kwik, veur plethysmografisch óngerzeuk. Hiemit kónne voluumverangeringen in liefdeiler gemaete waere, wie aorvernejjinge bie etalaasjbein enne gekrenkdje van Raynaud. 't Kwiktuikes wuuertj óm 't te maete liefdeil haer gebónje; es voluumverangering plaatsvindj, verangertj ouch de lingdje enne doorsni-j van 't slengske en daodoor ouch de lektrikwaerstandj van 't kwik dao-in. Deze waerstandj wuuertj gemaeten en guuef infermaasje euvere wieväölheid voluumverangering;
In vuurtaores woort (en sómtieds nag ummer) 't drejjendj lenzestèlsel drievendj in e kwikbad geplaats. Dore geringe wrievingswaerstandj kan 't zwaor lenzestèlsel middels e lich aandriefmechanisme in bewaeging waere gehaje;
Anger toepassinge van kwik zeen kwiksjakeleers, kwikbaetterieje en pesticide. Veure meiste hoesheljelike ènj is kwik allewiel verbaojen in verbandj mitte vergiftigheid van kwikdampe.