Kesjteël Volsbroch
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kesjteël Volsbroch (Nederlands: Vaalsbroek) ligk aan de provinciale waeg Vaols-Mesjtreech in de naobieheid van 't buurtsjap Raren dat deil oetmaak van de Nederlands-Limburgse gemeinte Vaols.
Besjrieving van 't kesjteël bewirk
't Kesjteël is 'n U-vörmig heërehoes wóvan de tweëlaogse middevleugel mèt souterrain veurzeen is van 'ne döbbele bordestrap nao de 1e verdeping en 'n sjilddaak mèt in 't midde 'n klein klokketäöreke. Deze middevleugel wirt geflankeerd door de tweë lieëgere, haoks hie-op sjtaonde zievleugele. De drie vleugele ómsjlete 'n veurplein aafgeslaote mèt 'n hèkwerk in hèlsjteine pielers.
't Hujig kesjteël woort in 1761 geboewd door de Aokese lakefabrikant Johann Arnold von Clermont, dae zien fabrieke nao Vaols verplaatsjte. Hae maakde van 't landjgood zien boeteverblief en 't al besjtaonde hoes woort 'n veur dae tied modern en aantrèkkelik sjlot in classicistische stiel en mèt inwendig 'n prachtige aafwirking. 't Óntwerp van 't hoes waas van de handj van Joseph Moretti.
Róndjóm 't kesjteël woort 'n park aangelag in landjsjapsstiel mèt ein, veur de femielie von Clermonts, op 'ne heuvel in Lodewijk XVI-stiel geboewd mausoleum (1788), veurzeen van 'n tentdaak en 'n fronton. Zoawaal de tuin es 't mausoleum woorte ouch óntwórpe door Moretti.
Bie 't kesjteël ligk wiejer 'n kesjteëlboerderie, wo-in 'n watermeule is opgenóme, de Volsbrochermeule genaamp. De meule woort bedeend door water oet 'ne naevegelaege meulenviever, dae op zien beurt woort gevoed door de Zieversbaek.
Gesjiedenis en beweuners bewirk
De awtste vermèlding van 't kesjteël dateert oet 1420, toen 't de zaetel waas van de heëre van Vaelsbroich. De naam waas toen aafgeleid van de weurt Vallis (dal) en Broich of Broek (moeras). In dees beginperiood ware väöl Limburgse femieliename mèt 't kesjteël verbónje. In d'n aanvank van de 16e eëuw kómme vèr Johan Crümmel taenge es eigenaer, daonao naom dae ziene kleinzoon Willem van Eys 't landjgood euver. De heëre van Eys bleve pès 1733 eigenaer toen de erfgename 't verkochte aan baron Leonard Joseph van Cortenbach oet Voelender dae meërdere Limburgse kesjteële in bezit hèj.
In 1761 koch de lakefabrikant Johann Arnold von Clermont 't kesjteël toen hae zich in Vaols ging vestige. De kóms van von Clermont nao Vaols waas voor dit klein plaetske en zien bevolking 'ne enorme impuls en d'r woorte in korte tied diverse anger boewwerke door de von Clermonts gerealiseerd zoa-es Hoes Bloemendal, Hoes Clermont, de Cereshoaf, Hoes Verves en Hoes Kirchfeld. De femielie von Clermont bleef eigenaer van Volsbroch tot 1824. De lètste von Clermont dae 't in bezit hèj waas Carl Theodoor Arnold von Clermont. In dat jaor woort 't landjgood gerechtelik verkoch aan Frederica Veronica Keller, weduwe van Johan David Hasselbach en neet väöl later, nao 't euverlieje van de weduwe, kaom 't in bezit van Karl Heinderich von Görschen, getrouwd mèt Sophia Wilhelmina von Hasselbach. Dochter Louisa von Görschen trouwde mèt Friedrich Wilhelm von der Mosel. 't Landjgood vererfde vervolges aan Frieda von der Mosel, getrouwd mèt Wilhelm, Freiherr von Massenbach. De femielie von Massenbach-von der Molen bleef eigenaer pès 1944 toen de goedere es viejandelik vermoge in besjlaag woorte genóme en verkoch door 't Nederlandsch Beheersinstituut.
't Heje bewirk
In 1946 woort de Stichting Beambtenfonds van de NV Sjtaatsmiene in Limburg de nuje eigenaer, in 1974 gevolgd door de Sjtichting Fonds van Sociale Instellingen (FSI) te Heële. Hienao woort 't kesjteël mèt aanheuërighede ingriepend gerestereerd.
Allewiel maak 't kesjteël en 't landjgood deil oet van 'n hotelketen.
