Kesjteël Genbrook

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Baeks, es te dit dialek sjpriks.

Hoes Genbrook is gelaege in de buurt van 't dörp Geverik, dat deil oetmaak van de Nederlands Limburgse gemeinte Baek.

Besjrieving van 't kesjteël

't Hoofgeboew is 'n groatedeils witgepleisterd en witgesjilderd baksjteine geboew. 't Besjteit oet veer rechhokig aaneingesjlaote vleugele, jeder ónger 'n zadeldaak, wobie 'n rechhokige bènneplaatsj wirt ómgaeve. In de tweë verdepinge hoage oasvleugel is 'n gerieflik woongedeilte gevèstigd, terwiel de wes-, noord- en zuudgaevel van awts hèr respectievelik 'n economiegeboew, 'n pachtersweuning en 'ne sjuur herbergde. Róndj 't kesjteël ligk 'ne Èngelsje landjsjapstuin.

Gesjiedenis en beweuners

Genbroek woort al in 1381 geneump es 'n groatleën van 't Hoes Valkeberg toen 't landjgood eigedom waas van Gerard Printen. Daonao woort 't eigedom van de femilie Huijn van Amstenrade, wovan Werner Huijn de eësjte waas. De lètste Huijn haet 't kesjteël deils euvergedaon aan Godfried van Mutsenich dae 't zien hujige vorm haet gegaeve aan 't begin van de 17e eëuw. Getuge hievan zint de veer jaorankersj op de wesgevel die 't tweëde decennium van die eëuw weergaeve in de vorm van "161*". In 1644 woort Hub Creusen, hoagsjout van Mesjtreech de nuuje eigenaer en hiemit brook 'n periood aan van deftige Mesjtreechse börgerfemilies die 't kesjteël bewoonde.

Róndj 1820 woort Jan Lodewijk Willem Hennekens de nuuje eigenaer en hae vestigde 'n destilleerderie in 't kesjteël. Hae waas de eësjte dae de befaamde Baeker Aelske ging staoke. Wiejer ware d'r in daen tied 'n laerloajerie en 'n boamkwekerie in 't kesjteël. Nao zien euverlieje in 1827 woort de destilleerderie verplaatsj nao Baek aan de Wolfeindj en de boamkwekerie woort gesjtop.

De erfgenaam, Guillaume Hennekens, verkoch 't kesjteël aan de Belsje edelman George Louis Baron de Rosen de Haren oet Luuk. De Rosen leet 't kesjteël renevere en leet teves 't achkèntige täöreke op de oasvleugel plaatsje. Ouch woort in daen tied de Èngelsje landjsjapstuin mèt waterpartie en beukebosjhelling aangelag. Ziene awtste zoon, August Baron de Rosen de Haren, haet völ beteikent veur 't kesjteël en de lokale poletiek van gemeinte Baek. Hae woort in 1843 raodslid in Baek en later wèthouwer en Sjtaotelid van de Provincie Limburg. Hae bleef hie-in actief tot ziene doad in 1904. De lètste erfgename waas in 1911 Marie de Coune-Schoenmaekers. In 1922 woort Joseph Meuwissen, 'ne pannebekker in Ech, de nuuje eigenaer van 't kesjteël. Hae woort opgevolg door de indusjtrieel Louis Regout (1891-1966) oet Maersje, 'ne naozaat van de beroemde Mesjtreechse femilie Regout. Nao 'n kortsjtondig bezit door de gemeinte Baek, kaom 't kesjteël in bezit van versjillende nuuj bewoners.

Biebeheuërende monumentale objecte

Bie 't kesjteël beheuëre 'n aantal anger objecte te weite:

'ne Historische tuin- en parkaanlègk oet de eësjte hèlf van de 19e eëuw wo-in 'ne formeel aangelagde as oet de 17e en 18e eëuw. Dees as wirt gevörmp door de oprielaan - aan de aopebare waeg (Kesjteël Genbroekstraat - Geverikerstraat) gemarkeerd door tweë imposante 19e-eëuwse paerdekesjtanjes - en door 'n in 't verlengde van de opriejlaan (allewiel aan weerskantje mèt 'n riej 20e-eëuwse lènje beplant) gelaege wagepaad, dat aan de weskantj door de Maastrichterlaan wirt beènjigd. De landjsjaptuin mèt heemtuin en landjgood haet 'n totaal oppervlak van 18,5 hectaar en is in 1994 in de oarsjprónkelike Èngelsje landjsjapssjtiel trökgebrach. De tuin is 'n besjermp natuurgebeed dat allewiel, es óngerdeil van 't aangrenzende Kelmonderbosj, in beheër is bie Natuurmonumenten.
'ne Roaje baksjteine, deils witgekalkte 17e-eëuwse sjuur, dae oarsjprónkelik deil oetmaakde van 'n meulehoes, dat ómsjtreeks 1900 is aafgebraoke.
'n Haufróndj, baksjteine brónhuuske mèt koepelgewelf en waterpöt en ’n sjmee-iezere hèk mèt hèlsjteine hèkpielers, allebei aeveneins oet de eësjte hèlf van de 19e eëuw.
'n Roaj baksjteine 19e-eëuwse róndjbaogbrök euver de Cötelbaek mèt aan weerskantje 'n roaj baksjteine balustrade en keërmoere. Ónger de noordelike keërmoer 'ne sjteine duker. De brök ligk in 't verlengde van 't in de as van de opriejlaan gelaege paad, aan de randj van 't hellingbosj.
'ne 19e-eëuwse ieskelder oet cirkelvörmige roaj baksjtein, die zich bie de baksjteine brök euver de Cötelbaek bevundj opgenómme in een heuvelpartiej aan de voot van 't hellingbosj. De ingèng van de kelder zint allewiel bienao heëlemaol mèt gróndj volgesjtort.
'n Haufróndj brónhuuske oet de eësjte hèlf van de 19e eëuw, opgetrokke in roaj baksjtein op haufcirkelvörmige gróndjslaag en gelaege aan de oasoever van de Cötelbaek.
'n Sjteine rechhokig pómphuuske, dat ómsjtreeks 1925 deils woort vernuujd veur de insjtallatie van 'n nuuj iezere mechanische waterpómp, 'n zoagenaamde Belier Hydraulique Bollee van Andre Leboeuf oet Le Mans (Frankriek).
Tweë houte 19e-eëuwse volières.
'n Kelkvörmige terracotta vaas op 'ne sokkel en tweë sjteine beelde aeveneins op 'ne eige sokkel. De beelde sjtèlle meugelik 'n godin oet de Klassieke Awtheid veur, gehuld in 'n loshangend geploajd gewaad.

Brón

Wikipedia NL, Huis Genbroek