Kasjoebisch
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kasjoebisch is 'n Wes-Slavische taol die in Noord-Pole, in de regio Pommere westelek vaan Danzig gesproke weurt. De taol huurt zjus wie 't Pools bij de Lechitische subgróp en weurt soms es Pools dialek gezeen. Sinds 2005 weurt ze evels door de regering erkind. In 't gebeed boe Kasjoebisch inheims is, vint me oonder mie twietaolege plaotsnaomsjèlder; soms kin me mèt de taol in de politiek terech.
Binne de Lechitische gróp is 't Kasjoebisch bezunder sterk verwant mèt 't Slovincisch (in de twintegste iew oetgestorve en soms es dialek tot 't Kasjoebisch gerekend) en get wijerop aon 't Polabisch (tot in de achtiende iew in 't noorde vaan de vreuger DDR gesproke). Zelf weurt 't Kasjoebisch in drie dialekte ingedeild, Noord-, Midde- en Zuid-Kasjoebisch. De versjèlle beperke ziech veural tot de realisatie vaan sommege foneme; in de spelling weurt dao rekening mèt gehawwe.
De historie vaan 't Kasjoebisch begint bij de Groete Volksverhuizinge, wie e groet deil vaan de Oosziekös Slavischtaoleg woort. De ierste iewe waor de band mèt Groet-Pole nog levendeg en zal gein neumensweerde dialekvariatie höbbe bestande. Dat veranderde evels wie de Teutoonse Orde 't gebeed begós te kolonisere. Vaanaof de Hoeg Middeliewe raakde 't noorde vaan 't huieg Pole oonder sterke Nederduitsen invlood. De Slavische dialekte aon de kös raakde aofgesnoje vaan 't Pools en oontwikkelde ziech ummer mie 'nen aandere kant op. Door de iewe heer naom de beteikenis vaan 't Nederduits - en later ouch 't Hoegduits - touw. Toch stoont 't Kasjoebisch roond 1900 nog vrij sterk. Ouch in Danzig gaof 't 'n groete Kasjoebische gemeinsjap; in 't book Die Blechtrommel vaan Günther Grass weurt daonao verweze.
Wie de Pruse in 1945 oet 't gebeed woorte weggejaog, mochte sprekers vaan 't Kasjoebisch blieve, umtot zij es Pole woorte gezeen. Um hun heer evels vestegde ziech sprekers vaan 't (Standaard)Pools, 'n taol die ouch in 't oonderwies en de media zien entree maakde. Sterker es veurheer kaom de taol noe oonder drök te stoon.
't Gebruuk vaan de taol löp zoedoende sterk trök, umtot veural awwere op 't platteland ze nog spreke. Roond 2000 had de taol nog zoeget 150.000 sprekers, bij de volkstèlling vaan 2011 waore dat 'rs 108.000, bij die vaan 2021 zelfs nog mer 87.600. In Renfrew County (Ontario, Canada) gief 't ouch nog 'n sprekersgemeinsjap; op aander plaotse in de Amerika's is d'n diaspora euvergegaange op Standaardpools of op de landstaol.
 |
't Geuf 'n Kasjoebisch editie van Wikipedia, de vriej encyclopedie. |