Haiku

Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.

Haiku (俳句; mieërvoud: haiku of haiku's) is 'n vorm van Japanse dichkeuns, gesjraeve in driej regels van 5, 7 en 5 lèttergrepe.

D'r haiku drukt, in de klassieke vorm, 'n momaentservaring in 't hie en noe oet, soms geleenkt an en geïnspireerd dör Zen. D'r haiku is 'ne vingerhood van geveul, oeëin 't ópgerope beeld alles mót vertèlle. D'r is m.a.w. gèng ruimte vör ontledinge of ömsjrievinge.

Ontstaan: Hokku

De dichtvorm is in d'r 17e ieëw in Japan oet owwer vorme oontsjtande dör d'r wediever tösje versjillende groeëte dichters, oeëvan Matsuo Basho warsjienglek d'r bekaandste meester is. De toepassing waor doe d'r hokku, de aanzetsjtrofe vör d'r renga, e kèttinggedich, oeë oonder d'r tan renga of es örsjte deel van d'r tanka. Pas an 't èng van d'r 19e ieëw waoërt dör Masaoka Shiki 't begingedich hokku verzelfsjtendigd töt d'r haiku. Sjtrikt genaome zeunt daomèt de owwer gedichte van dis vorm hokku, ooch al waor 't neet oongewoeën dat 't ieëvól beginvers gesjraeve waoërt zoonder de verwachting dat d'r 'ne renga mèt gesjraeve waoërt.

Dichvorm

D'r haiku besjteet gewoeënlek oet 3 regels van respectievelek 5-7-5 lèttergrepe (in Japan verticaal óp 1 lien). Wie sjtrikt mót waeëre vasgehaowe an dit sjtramien is zjuus wie bie aander dichvorme 'n aanhaowende discussie. An d'r ene kaant kan te väöl aandach vör de vorm leide töt e sjteriel gedich, an d'r aandere kaant tuuënt zich d'r meester in de beperking. In de modern vorm of 'westerse haiku' wert daoröm dör sommige in mindere of mieërdere maote aafgewaeëke van dit sjtramien. E aander peunt van discussie is of daadwerkelek westerse lèttergrepe gebruikt mótte waeëre in d'r westerse haiku, aangezieë in 't Japans morae gebruukt werre, die väöl beperkender zeunt. In 't weste wert daordör wal vör aafwiekende vorme gekaoze, tösje de 12 en 17 lèttergrepe.

'ne Beroemde haiku, feitelijk een hokku, is van Matsuo Basho en luidt:

furu ike ya	Ach awwe viever
kawazu tobikomu	'ne kwakker springk drin
mizu no oto	klaank vaan water.

Beuk

Nederlandstaoleg

Basho: Reisverslag van een verweerd skelet. Uitg. Karnak.ISBN 90-6350-002-5
Beenackers, Ad: Oude Emmer, verhoor mijn gebed. Uitg. IJzer. ISBN 90-74328-80-6
Tooren, J. van: Van de herfst die voorbijgaat - Japanse Haiku. UItg. Meulenhoff Amsterdam, 1996, 1997. ISBN 90-290-5628-2
Verbeke Geert: Schakende Heremieten, Uitg. Empty Sky - ISBN 9789081291804
Verstraete, Bob: Haiku, Uitg. Luyten. ISBN 90-6416-003-1

Ingelstaoleg

Higginson William J.: Haiku World. Kodanasha Japan. ISBN 4-7700-2090-2
Reichhold Jane: Geopgraphy Lens(Tanka). Aha Books USA. ISBN 0-944676-44-8.
Van Den Heuvel Cor: The Haiku Anthology. W.W Norton & Co. ISBN 0-393-32118-5
Washington Peter: Haiku. Edit. Everyman's Library. ISBN 9-781400-04128-2
Blyth R.H.: Haiku. The Hukoseido Press. ISBN 4-590-00571-9
Verbeke Geert: Hermit. Edit.Empty Sky 2008.

Franstaoleg

Costa Philippe: Petit Manuel pour écrire des Haiku. Edit Ph. Picquier. ISBN 9-782877-305082
Damien Gabriels: Le temps d'un haïku. Edit Chloé des Lys. ISBN 2-8745-9145-9
Verbeke Geert: Le verger du voisin,editions Empty Sky.