Geluid
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Geluid of geluud is 't gehieël van door 't miensjelik oear waor te numme trillinge. Dees trillinge kónne zich inne vorm van geluidsgolve dore meiste stoffe veurtplantje.
De snelheid womit geluidsgolve zich veurtbewaege hèngk aaf vanne vasheid, temperatuur en samestèlling vanne stoffe worin det gebeurtj: door lóch en bie kamertemperatuur is det zoeaget 340 maeter de sekónd; in vleujstoffe en vaste stoffe is det meistes hoeager.
Geluidsgolve variëren in gruuedje; det neump me de trillingsfrequentie. Wie hoger de trillingsfrequentie (dus wie mieë golve de lingdje-einheid), wie hoger de waorgenómme toean.
Geluidsgolve gedrage zich net wie beveurbeildj watergolve: ze kónne róndj e veurwirp buge, taengen 'nen óndoordringbare wandj aafketsjen of eventueel aafbuge wen 't medium, de stof wodoor de golf zich verplaats, verangertj.
Me óngersjèdj infrasoon geluid en ultrasoon geluid:
- Infrasoon geluid kan neet door 't miensjelik oear waere waorgenómmen, ómdet de trillingsfrequentie lieëger ligk es 20 Herz. Sómtieds is dit geluid waal fysiek waornumbaart;
- Ultrasoon geluid is geluid wovan de frequentie zoea hoeag ligk (hoger es 18.000 Herz), det 't miensjelik gehuuerorgaan dit neet mieë kan waornumme. Sómmige deersaorte, wie hunj en sómmige zieëdere, kónne dees geluide waal huueren en sómmige dere, wie vlaermoeze, sjikken ouch zelf ultrasoon signalen oet veur zich in 't duuster te kónne oriëntere.