Börgersjap vaan de Europese Unie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Börgersjap vaan de Europese Unie weurt touwgedrage aon alle lui die gekwalificeerd zien um börgers vaan de Europese Unie (EU) te zien. Soms weure die lui sömpelweeg Europese börgers geneump. In informelere kring weure ze ouch Europeane geneump mer umtot dit lieket te zigke tot aander lui oet Europa gein Europeane zien, weurt dees beweurding noets gebruik in officiële situaties. Edere persoen dee 'ne börger vaan 'nen EU-lidstaot is (wie Nederland, Belsj of Duitsland) is ouch automatische 'nen EU-börger.
EU-börgersjap kroog 'nen officiele status in 't Verdraag vaan Mestreech (1992), wie tegeliekertied de EU zelf woort opgeriech. EU-börgers genete, in tegendeil tot lui boete de EU, versjillende rechte binne alle EU-lidstaote en weure besjermp door 't Europees rech wat ouch mot gilde in al die lidstaote. Zoe mage zie euveral wèrke, nao reize, nao verhojze en deenste aonbeeje en aonnömme binne de EU. 't EU-börgersjap heet d'r daomèt veur gezörg tot 't juridisch versjèl tösse 'ne nationaole börger en 'ne boetelender neet mie zoe zwart wit is es veur de negeteger jaore.
't Gief bekans gein situatie boe-in 'nen EU-lidstaot EU-börgers maag discriminere op basis vaan 'n aander börgersjap. 'ne Nederlandse börger in Belsj geneet dus vaan bijnao alle rechte wie 'ne Belzje börger in datzelfde land die ouch geneet. D'n Europesen interne merret zörg, op basis vaan Artikel 3 vaan 't Verdraag vaan Lissabon, d'r veur tot de "veer vrijhede" vaan de EU en de bovegeneumde len gewaarborg weure: de vrijhede veur produkte, kapitaol, deenste en arbeid. De veer vrijheide zörge d'r veur tot ederen Europese börger in 'nen EU-lidstaot vrij is zien produkte te verkaope nao en in te kaope via 'nen aanderen EU-lidstaot (produkte), vrij is zien kapitaol vaan d'n eine nao d'n aanderen EU-lidstaote te verplaotse (kapitaol), zien deenste aon te beeje in um 't eve welken EU-lidstaot (deenste) en te gaon wèrke in welken EU-lidstaot heer ouch meh wil wèrke (arbeid).
Ein vaan de wienege oetzoonderinge is 't stömrech in nationaal verkezinge: 'ne Nederlender maag neet veur fidderaole Belzje verkezinge stömme tenzij heer 'ne Belzje börger weurt. Umgekierd gilt dat ouch: 'ne Belzje börger maag neet veur Nederlandse nationaal verkezinge stömme tenzij heer 'ne Nederlandse börger weurt. 't EU-börgersjap gilt daan weer wel bij verkezinge op lokaol niveau (iemes oet Mestreech hoof meh nao Tóngere te verhojze um dao te mage stömme veur de gemeinteraod en umgedreid gilt 'tzelfde) en dit börgersjap gilt zoe-ouch op Europees niveau ('ne Nederlander in Belsj maag, es heer wil, tijes de EU-verkezinge ouch op 'ne Belzje, in plaots vaan Nederlandsen Europarlemintariër stömme).