Grammofoonplaat
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Grammofoonplaat is 'ne sjijfvörmegen, analoge geluidsdreger. 't Geluid is opgeslage in zoegeneumde groeve, die achterein spiraolvörmeg in 't verlengde ligke en mèt 'n naoje tot klinke weure gebrach. Sinds jaor en daag weurt 't geluid daonao versterk mèt luidsprekers. Es regel is 'n grammofoonplaat aon twie kante aofspäölbaar. 'n Installatie boe-op me grammofoonplate kin drejje neump me 'ne grammofoon, 'ne platespeuler, 'n drejtaofel of 'ne pick-up.
De ierste grammofoonplate waore vaan sjellak en bevatde oongeveer drei menute speultied per kant. Ze kaome aon 't ind vaan de negentienden iew op de merret, meh hadde tot aon d'n Ierste Wereldoorlog sterke concurrentie vaan de fonografische cilinder. De aofspäölsnelheid varieerde meh laog roond de 78 toere per menuut. De oetvinding vaan 't versterk opnumme roond 1930 zörgde veur 'ne natuurlekere klaank en naovenant groeter populariteit veur opgenome meziek. Ind jaore 1940 kaome plate vaan polyvinylchloride (PVC, vinyl) op de merret, boe-op me väöl mie meziek kwiet kin en die daobij (zier in tegestèlling tot sjellak) oonbreekbaar zien. De langspäölplaat vaan 33 toere, de single vaan 45 toere en de EP (die qua lengde detösse zit en allebei de snelhede kin höbbe) duide de sjellakplaat binne de tien jaor gans oet de merret.
De grammofoonplaat woort op häör beurt weer verdrónge door de opkoms vaan de cd in de jaore 1980 en 1990. Dit digitaol medium heet 'n aontal veurdeile bove de grammofoonplaat: plate sliete aof door väölvöldeg gebruuk, rake gemekelek versjendeleerd (en de sjaoj is good te hure) en zien neet gans vrij vaan bijgeluid (wow, flutter, rumble). Toch is de grammofoonplaat noets gans oetgestorve. Dj's zien ze blieve gebruke veur diverse specialistische touwpassinge, en popleefhöbbers (veural in de wereld vaan de indiepop) zien ze in touwnummende maote goon koupe es collector's item in 'nen tied tot meziek veural virtueel weurt verspreid.