Elektrische sjtroum
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oeals. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Elektrische sjtroum is 't verplaatse van lajingdragers (elektrone of gate of ione) door eine geleider of eine halfgeleider onger invloed van ein potentiaalversjil.
Tradisioneel weurdj elektrische sjtroum oetgedröktj es de verplaatsing van'ne positieve lajing. Noe 't bekindj is det elektrische sjtroum doorgaons weurdj veroorzaaktj door elektrone die zich in taegegesjteldje richting verplaatse, haetj men 't elektron per definitie ein negatieve lajing toegekindj. De aaj definitie van sjtroumrichting blieftj daorom van krach.
Elektrische sjtroum weurtj meistel weergegaeve mit de letter I (van intensiteit) en kan waere besjreve es verplaatsing van elektrische lajing per tiedseenheid.
- mit dao in:
- I elektrische sjtroum in ampère (A)
- Q elektrische lajing in coulomb (C)
- t tied in seconde (s)
De sjterkdje van elektrische sjtroum weurtj gemaete in ampère (symbool: A), en weurtj informeel ouch waal ampèrage genumpdj nao analogie van voltage veur de elektrische sjpanning.
Eine elektrische sjtroum ongervindj weersjtandj. Dit is neet 't geval in supergeleiders wo gein sjpanning beneudigdj is of ontsjtuitj.
In de volksmondj weurtj döks euver sjtroum gesjpraoke wo sjpanning weurtj bedoeldj, mit name in oetdrökkinge es: "d'r sjtuitj sjtroum op". 't waord is ouch eine metafoor veur de elektriciteitsveurziening.
Maete van sjtroum
bewirkVeur 't maete van sjtroum deentj eine ampèremeter. Deze weurtj in serie mit 't te maete circuit gesjakeldj. Om 't te maete circuit neet teväöl te beïnvloede, mot 't instrument zo weinig meugelik sjpanningsverlees veroorzake.
Ein anger methode van sjtroummaeting gebeurtj mit ein zgn. sjtroumtang of ampèretang. Dit is ein maetinstrument veur wisselsjtroum, oetgeveurdj es ein tang die om eine sjtroumveurendje geleider weurtj geklemdj. In de tang weurdj door 't rondjom de geleider ontsjtange magnetisch veld eine sjtroum geïnduceerdj dae ein maot is veur de sjtroum dae door de omklemdje geleider vloeitj. In feite is ein ampèretang eine transformator in ein sjpeciaal vorm, wobiej de te omklemme geleider de primaire en de tang de secundaire wikkeling vormptj.