Paleolithicum
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Ouwe Sjteintied (paleolithicum) ies 'n prehistorische periode, die in Europa óngevaer sjtart in 700.000 veur Christus. In óngevaer 9000 v. C. begint de Miedde sjteintied. Rónd 5000 v.Chr. sjpreke v'r van de jónge sjteintied. De ouwe sjteintied doert hie tot óngevaer 8000 veur Christus. Luuj woonde en zjworve hie rónd en waore jager.
Opgravinge in Limburg
bewirk- Oet de ouwe sjteintied zint in 2006 op 't Belsj, kort bie Mestreech veurwerpe gevónge van bewèrkde vuursjtein. Bie de vónds geit 't um 'n soort sjaaf. Bie de veurwerpe bevónge ziech reste van houtskool, die zouwe wieze op 'n soort kempke.
Zie laote zeen, dat in diet gebeed de luuj al óngevaer 300.000 jaor geleje actief waore. Dit zin de tot noe toe oudste aanwiezinge van bewoning in Limburg, Vlaandere en Nederland.
- In de groeve Belvedere in Mestreech zint in de jaore 90 van de veurige ièw tal van bewèrkde vuursjteine veurwerpe (van 250.000 jaor geleje) nao bove gehaold door archeologe.
- In Veldwezelt - Hezerwater (Belsj Limburg), zint rónd 't twiède millenium reste gevónge van zeker vief kampe oet de ouwe sjteintied. De oudste datere van óngevaer 130.000 jaor geleje.
Ontdekkinge
bewirkIn 't paleolithicum maakde de miensj de ierste groete oetvindinge en ontdekkinge, al woort vuur al behièrs bienao 1 miljoan jaor veur de ouwe sjteintied en zin archeologe al teikes van cannibalisme tegegekomme van 100.000 jaor daoveur. Miensjeleke oontdèkkinge die waal typisch vaan dizze tied zin, zin:
| 2,6 miel. v.Chr - 40 doez. v.Chr. | 40 doez. v.Chr. - 25.000 v.Chr. | 25.000 v,Chr. - 12.000 v.Chr. |
|---|---|---|
| Steingerei (2.600.000 v.Chr.) | Antropomorfisme (40.000 v.Chr.) | Sedentarisme (25.000 v.Chr.) |
| Minseleke vuurcontrole (1.420.000 v.Chr.) | Paleolithische grotkuns (40.000 v.Chr.) | Speergoeier (23.000 v.Chr.) |
| Kleier (650.000 v.Chr.-400.000 v.Chr.) | 't Medium (40.000 v.Chr.) | Pijl en baog (20.000 v.Chr.) |
| 't Ieëre vanne doead (600.000 v.Chr.) | 't Idee van de Ziel (40.000 v.Chr.) | Koepelbouw (20.000 v.Chr.) |
| 't Gebroek van sjerpe projectiele (400.000 v.Chr.) | Aangele (35.000 v.Chr.) | Boomerang (18.000 v.Chr.) |
| Spere (400.000 v.Chr.) | Kerve of houtkerve (35.000 v.Chr.) | Maonalmenak (15.000 v.Chr.) |
| Levalloistechniek (250.000 v.Chr.) | Baore (35.000 v.Chr.) | Geld (12.000 v.Chr.) |
| Handel (150.000 v.Chr.) | Symbole (33.000 v.Chr.) | Veujselconserviering (12.000 v.Chr.) |
| Seeraod (135.000 v.Chr.) | Gebruuk vaan wetstein um gerei te sjerpe (32.000 à 30.000 v.Chr.) | |
| Sjamanisme (40.000 v.Chr.) | Neie (25.000 v.Chr.) |
Vanaaf 't cultivere van landboew (10.000 v.Chr.) en veural de ieërsjte sömpele machines (7000 v.Chr.) moderniseert de miensj en komme v'r aan in 't mesolithicum.