Zwaordjekraf
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De zwaordjekraf, zwaordjekrach of gravitatie is 'n aantrèkkendje kraf die twieë massa's op einanger oetube. De zwaordjekrach is ein vanne veer netuurkrafte. Dees krach is op 't niveau van atoeame hieël klein vergeleke mitte anger krafte, mer is de kraf die op macroscopische aafstenj 't alledaagste wirk: 'n op eder veurwirp nao ónger (nao 't middelpuntj vanne aerd) wirkendje kraf, aeveraejig mitte massa van 't veurwirp. De zwaordjekrach is op astronomische aafstenj in nag sterker maot de euverhieërsjendje kraf, wie tösse de aerd enne maon, tösse de zón en al planeten en zelfs tösse sterrestèlsele, wodoor de oetdiejing van 't hieëlal wuuertj taengegewirk. De zwaordjekrach, die verantjwuuerdelik is veur 't valle van dinger wie d'n appel, zörg ouch d'rveur det de maon of 'n satelliet in 'n baan róndje aerd blief, det de aerd zelf in 'n baan róndje zón blief en det de zón same mit al anger sterre vanne Milkwaeg róndj e zeker middelpuntj haer blief drejje.
Formuul
bewirk
De gravitatiewèt van Newton is:
mit
- F de zwaordjekraf tösse twieë veurwirpe (in newton)
- m1 de massa van 't ieëste veurwirp (in kg)
- m2 de massa van 't twieëdje veurwirp (in kg)
- r d'n aafstandj tösse de zwaordjepuntje van die veurwirpe (in m)
- G de gravitatieconstante = (6,67428 ± 0,00067) × 10-11 Nm2 kg-2.
De aantrèkkingskraf die de aerd oetuub op e veurwirp det zich oppe aerdoppervlakdje bevindj kan waere beraekendj door in dees vergelieking veur m1 de massa vanne aerd te gebroeke en veur r de (gemiddeldje) straol vanne aerd. In det val kan de baovestäöndje vergelieking waere vereinveljig toet:
worin
De vergelieking wuuertj meistes gesjreven es:
worin m de massa van 't betröffendj veurwirp is en g de hiebaove beraekendje valversnelling ane aerdoppervlakdje.